Ўзбекистон республикаси халқтаълими вазирлиги

II БОБ. IDEF0 ФУНКЦИОНАЛ МОДЕЛЛАШТИРИШ МЕТОДОЛОГИЯСИ

IDEF0 функционал моделлаштириш методологияси – бу тизимни ўзаро боғланган ҳаракатлар ёки функциялар кўпҳади каби тавсифлаш технологиясидир. IDEF0 нинг функционал йўналишини ифодалаш муҳимдир, яъни IDEF0 тизим функциялари объектлар бажарилишидан қатъий назар текширилади. "Функционал" нуқтаи назардан келиб чиқиб, тизим тайинлови аспектлари унинг физик амалга ошириш аспектларидан аниқ ажратади.

"Функционал" нуқта ушбу жиҳатларни аниқ ажратиш учун физик амалга оширишнинг аспектлари бўлиб ҳисобланади.
2.1-расмда IDEF0 нинг типик графиги мисол қилиб келтирилган.



2.1-расм. IDEF0 диаграммасига доир мисоли

Кўпинча IDEF0 тадқиқот технологияси сифатида қўлланилади ва мантиқий даражадаги тизимларни лойиҳалайди. Шунинг учун у, қоида тариқасида, лойиҳа ривожланишининг дастлабки босқичларида қўлланилади ва маълумот йиғиш ҳамда лойиҳалаш жараёнида IDEF3 симулятсияси сифатида қўлланилиши мумкин. IDEF0 таҳлилининг натижалари ушбу жараён давомида IDEF3 моделлари ва маълумотлар оқимлари диаграммалари ёрдамида лойиҳалаш қўлланилиши мумкин.

2.1 IDEF0 моделининг синтаксиси ва семантикаси
2.1.1 IDEF0 моделлари
IDEF0 ўзида кичик ўлчамдаги график ёзувни бирлаштиради (фақат иккита ёзув мавжуд бўлади: блок ва стрелкалар) ва аниқ таклифларни мужассамлаштиради, тизим моделини сифатли ва тушунарли яратиш учун мўлжалланган.
IDEF0 методологияси қайсидир маънода китоб нашриётида мавжуд бўлган тавсияга бироз ўхшаш, брошюралар каби тўлиқ китобга хос элементлар мундарижа, глоссарий ва бошқа элементларни ўзида мужассамлаштирадиган босма шаклдаги IDEF0 моделлари йиғиндисидир.
IDEF0 моделини яратишдаги биринчи қадамда моделнинг вазифаларини аниқлашда – модел жавоб бериши лозим бўлган саволлар наборини тузамиз. Китобнинг мақсадини аниқлаш учун, бу саволларни кириш сўз билан таққослаш мумкин.
Моделлаштириш чегаралари предмет соҳасиниг чегараларини ва деталлаштиришни чуқурлашиши қамраб олиши учун ҳамда улар моделнинг вазифаларини аниқлашнинг мантиқий давоми ҳисобланади. Моделни ўқувчи ҳам, унинг муаллифи ҳам моделнинг вазифаларини аниқлашга оид саволларнинг жавобнинг қисмлилик даражасини тушуниши керак.
Кейинги қадам моделни ишлаб чиқилган мақсадли аудиторияга қаратилади. Кўпинча модел яратилаётгада мақсадли аудитория танлаган қисмлаштириш даражасига боғлиқ бўлади.
Модели яратишдан олдин бизда у ҳақида тасаввурга эга бўлишимиз керак, яъни моделлаштириш предмети ҳақидаги, шунингдек қўшимча материаллар ва (ёки) техник ҳужжат бўлиши зарур, аудитрория тушунадиган тилда ва услубда намойиш этиш мақсадга мувофиқ.
Моделни қуришда тизим истиқбол нуқтаи назар сифатида тушунилади. Шу нуқтаи назарда моделлаштириш чегаралари ва модел вазифалари белгиланади. Зарурий ҳолатда танланган нуқтаи назари келиб чиқиб, бошқа модел яратилиши мумкин. Моделни қуришда бошқа нуқтаи назарларга доир мисоллар: мижоз, провайдер (поставщик), эга, муҳаррир.