Ўзбекистон республикаси халқ таълими вазирлиги т. Н.ҚОри ниёзий номидаги ўзбекистон педагогика фанлари илмий тадқИҚот институти

с
уицидиал
 
хулқ
-
атВор
 
турлари
 
Ва
 
унинг
 
келиб
 
чиқиш
 
сабаблари
Суицидиал хулқ-атвор
– бу суицидиал фаолликнинг – ўй-
хаёллар, ниятлар, мулоҳазалар, таҳдидлар, уринишлар, ўзини 
ўлдиришга ҳаракат қилиш кабиларнинг юзага чиқишидир.
Суицидиал хулқ-атвор, одатда, уч гуруҳга бўлинади: 
ҳақиқий суицид; 
намойишкорона суицид; 
яширин суицид. 
Ҳақиқий суицид
одамда ўз жонига қасд қилиш учун жиддий 
сабаблар борлиги билан характерланади. Одатда, уни қариялар 
ёки ўсмирлар амалга оширади. Бу ёш тоифасидаги кишилар 
бошқалардан кўра кўпроқ ўз-ўзини таҳлил ва танқид қилишга 
мойиллар, шунинг учун улар орасида ўзини ўзи ўлдирадиганлар 
кўп учрайди. Ўрта ёшдагилар ё ота-оналари, ёки фарзандлари 
олдида жавобгарлик ҳис қиладилар, шунинг учун улар бундай 
ҳаракатларни камдан-кам содир этадилар. Суициднинг бу 
турида одамлар кўпинча руҳий тангликни ҳис қиладилар, уларда 
сиқилиш кайфияти кузатилади ва ҳаётнинг мазмуни қолмайди. 
Намойишкорона суицид 
камдан-кам ҳолатда ўлим билан 
якун топади. У ўсмирларда, беқарор руҳий ҳолатдаги шахсларда, 
аёлларда кузатилади.Улар учун бу ўз ҳис-туйғуларини ифодалаш 
ва ўз муаммосига одамлар эътиборини қаратиш йўлидир. 
Улар ўлишни истамайдилар, аммо шу билан атрофдагиларни 
қўрқитиб қўйишга уринадилар. Одатда, улар дори-дармонлардан 
заҳарланишдан фойдаланадилар (аммо уларни ўлимга олиб 
борувчи миқдорда ичмайдилар), веналарини (кўктомирларини) 
кесадилар ёки ўзларини осмоқчидек ҳаракат қиладилар. 
Яширин суицид
ҳар доим ўлим билан якун топади. Одамлар 
беихтиёр ёки тўла англаган ҳолда ўлимга олиб борувчи экстре-
мал вазиятларни излайдилар. Бу спорт тури, автомобилни 
тез ҳайдаш ёки “қайноқ” нуқталарга саёҳат бўлиши мумкин. 

---

15
Уларнинг тўғридан-тўғри ўзини ўлдиришга юраклари дов 
бермайди ва бу муаммога бошқа ечим топишга ҳаракат 
қиладилар. Бундай суицидиал хулқ-атвор эътибор жалб қилади, 
аммо одатда улар ўз қарорларида қатъий бўладилар ва хавф-
хатар ҳақидаги гап-сўзларга эътибор бермайдилар. Инсон ўзи 
сабабчи бўлган ҳар қандай ўлимни ҳам ўз жонига қасд қилиш, 
деб бўлмайди. Рулда ухлаб қолган ва дарахтга бориб урилган 
инсоннинг ўзини ўзи ўлдириш нияти йўқ. 
Ўз жонига қасд қилиш инсоннинг атайлаб, мақсадли ва онгли 
равишда ўзини ўзи ҳаётдан маҳрум қилиш актидир.