Ўзбекистон республикаси халқ таълими вазирлиги республика таълим маркази

Брасс

Брасс бу қўл ва оёқларнинг бир вақтнинг ўзида узлуксиз ва симметрик ҳаракатидир. Дельфин усулидан фарқли қўл ҳаракати цикли сув остида бажарилади.

Тезлик кўрсаткичлари буйича брасс сув спорти услублари орасида охирги ўринни эгаллайди. Бироқ Брасс амалий сузишда катта аҳамиятга эгадир, чунки спортчининг товуш чиқармасдан сузишига имкон яратади. Сув юзини кўришни ва катта масофаларни босиб ўтишни таъминлайди. Шунингдек Брасс сув остида сузишда ҳам қўлланилади. Брасс услуби 50, 100-200м. масофада қўлланилади, комплекс сузишда эса 200-400 м. (биринчи бўлак 50-100 м.) ва 3-даврда комбинацияланган эстафетада 4Х100 м.
Ҳар бир цикл қўл ва оёқнинг бир вақтнинг ўзида ҳаракати, бир марта нафас олиш ва бир вақтнинг ўзида маротаба нафас чиқаришдан иборат.
Гавда ҳолати. Брасс услубида сузишда сузувчининг гавдаси сув сатҳида чўзилган ва юзи пастга қараган, ва сувга шўнғиган ҳолатда бўлади. Бу усулда қулоч отишнинг хослиги ва нафас олиш, гавданинг ҳолатини «забт» этиш бурчаги 2-15°гача бўлади.
Оёқлар ҳаракати. «Брасс» услубида оёқларнинг йиғилиши, иш ҳаракати (туртки) ва сирпанишдек (пауза) ҳаракатларини бажаради.
Тайёрланиш ҳаракатлари. Бошланғич ҳолатда оёқлар чўзилган ва бирлашган, оёқ учи эса йиғилган бўлади. Сўнгра оёқлар бир вақтнинг ўзида тизза ва тос суяги бўғинларида букилади, шу вақтда тиззалар елка кенглигида симметрия ҳолатида ёйилади ва бир вақтнинг ўзида озгина пастга тушади, оёқ кафтлар гавда йуналиши буйича сув юзасига яқин ҳаракатларни бажаради, гавдани тортиш вақтида оёқ кафтлар икки томонга ёйилади. Тайёрланиш ҳаракатлари болдир ва оёқ кафтларнинг ташкарига бир вақтнинг ўзида оёқ кафтлари ташки томонга букилади («ўзига каратиб»).
Ишчи ҳаракат кетма кет, тезлаштирилган, тезлик билан оёқларни тос суяги ва тизза бўғинларида оркага караб– ёнга ва озрок пастга тўғриланиши билан бошланади. Оёқларнинг тизза бўғинида тўғриланиши жараёнида гавданинг ўрта қисмига тенглаштирилади. Иш ҳаракатини бажариш жараёнида, асосий сузиш юзалари, оёқ кафти ва болдирнинг ички юзалари хисобланади. Иш ҳаракати оёқларнинг тўғриланиши ва оёқ учини чўзиш билан тугалланади.
Қўллар ҳаракати. Брасс услуби қўллар ҳаракати цикли ва тайёрлаш ҳаракатларидан иборат
Ишчи ҳаракат. Бошлангич ҳолатда қўллар узатилиб бирлашган қулоч отиш кафти эса пастга каратилган. Кейин узатилган қўллар ёнга ва пастга ҳаракат килиб бир вақтнинг ўзида кафтлар ташқарига бурилади, қўл панжалари эса сузувчининг гавдасига перпендикуляр ҳолатга келтирилади. Сув юзаси ва қўллар орасидаги бурчак 15-20° ни ташкил этганда иш ҳаракатининг энг самарали жараёни бошланади. Бу ерда тирсак бўғинларида озгина букилган қўлнинг оркага- пастга ва ёнга сувни куч билан оркага итаради. Қўл панжалари сув юзасида елка кенглигига яқинлашганда ёки кирганда ишчи ҳолат тугалланади
Тайёрланиш ҳаракатлари. Бу ҳаракат қўл панжаларининг гавдага караб (ичкарига) бурилиши ва шу билан бирга тирсак бўғинлариниг орасидаги бурчак тахминан 90-100° хосил килганда бошланади. Сўнгра, букишни давом эттириб тирсак бўғинлари пастга тушади ва қўл панжалари юқорига кўтарилади тирсак бўғинлари билан тенглашади (горизонтал ҳолатда), ҳамда бир вақтнинг ўзида бир оз олдинга чикади (қўллар кукрак остига келтирилади). Шундан сунг гавдага караб (ичкарига) бурилган қўл панжалари тирсак бўғинларида тўғриланиб олдинга узатилади ва иш ҳаракатни бажариш учун бошлангич ҳолатга қайтади.
Нафас олиш. Нафас олиш учун сузувчи бошини сувдан кўтариши керакки, огиз сув сатҳидан юқорида бўлиши керак. Бошнинг бундай ҳолати елка ҳолатига боғликдир. Елканинг энг юқори ҳолати қўллар билан сувни итариш ҳолатининг сўнггида бошланади. Айнан шу пайтда огизни катта очган холда нафас олинади, сўнгра бош сувга туширилиб ва қиска танаффусдан сўнг нафас чиқариш бошланади. Нафас чиқариш оғиз ва бурун орқали бажарилади ва шу цикл давомида давом этади.
Ҳаракатни умумий мувофиқлиги. Тўғриланган ва бирлаштирилган қўл ва оёқлар бошланғич ҳолатида иш ҳаракатини қўллар бажаради, оёқлар эса тўғри ва бўшашган ҳолатда бўлади. Сўнгра қўллар тайёрланиш ҳаракатини биринчи ярмида (қўллар кўкрак остига келтирилган) оёқлар тортилади. Шундан сўнг қўллар тайёрланиш ҳаракатининг иккинчи қисмини бажаради (олдинга узатилади). Бир вақтнинг ўзида оёқлар иш ҳаракатини бажаради (сувни итариш «толчок») ва қўлларни тузатиш вақтидан озгина кечроқ вақтда тугайди. Қисқа сирпаниш жараёнидан сўнг ҳаракатлар цикли такрорланади.