Ўзбекистон республикаси халқ таълими вазирлиги махмудхўжа беҳбудий номидаги самарқанд вилояти педагог кадрларни қайта тайёрлаш ва малакасини ошириш институти

Buyuk davlatchilik shovinizmi – bir davlatning boshqa bir davlat yoki davlatlar ustidan siyosiy, mafkuraviy, iqtisodiy va harbiy hukmronligini o’rnatishga qaratilgan nazariya va amaliyot.

Bibliya–(grekcha-kitoblar)-yahudiylik va xristianlik dinndagilarning muqaddas kitoblari to’plami. Biblyaning xristianlik paydo bo’lmasdan oldindan yaratilgan birinchi va katta qismi Qadimgi Ahd (ahd-xudoning insonlar bilan maxsus aloqasi) Tavrot va Zaburni o’z ichiga olgan. Yangi ahd injil deb aytiladi. Bunda xudoning Iso vositachiligida odamlar bilan yangi ahdlashuvi demakdir.Qadimgi ahd ibriy va aramiy tillarida, yangi ahd esa yunon(qadimgi grek) tilida yozilgan. Xristianlar “Qadimgi ahd” va “yangi ahd” birday muqaddas sanasalar, yahudiylar faqat qadimgi ahd nigina muqaddas biladi. Xristivnlik aqidalari 27 bo’limdan iborat bo’lgan “yangi ahd”, ya’ni “Injil”da jamlangan. Injil yevangelik-yunon tilida xushxabar degan ma’noni bildiradi. Injilda Isoh masihning tug’ilishi, hpayotii yaratgan mu’jizalari, ta’limotldari, gunohkor odamlarni qutqarish uchun o’lim, qayta tirilgnani bayon qilingan. Injil quyidagilarni o’z ichiga oladi; 1)Isoh masihning hayoti va ta’limoti bayon etilgan. Matfey, Mark, Luka va Ioann tomonidan yozilgan to’rtta kitob; 2) havoriylar (isoning o’n ikki shogirdi) faoliyati va favoriylarining qilgan amallari, ilk masih jamoallarining vujudga kelish haqida hikoyalar; 3) xristianlikning asosiy aqidalari bayon qilingan 21 maktub; 4) Isoh Masixning bu olamga qaytishi, qiyomat, jannat va jahannam tasvirlangag Ioann “Vahiynomasi”. Bibliya bugungi kunda ham xristianlarning asosiy kitobi sifatida ular uchun o’z ahamiyatini saqlab qolmoqda.

Buddizm Budda-sankritcha-xotirjam, osoyishta, oliy haqiqatga erishgan-jahon dinlaridan biri-buddizmnmng asoschisi. Bu dinga daxldor bo’lgan manbalarda u bir necha bor qayta tug’ilish va yashash jarayonida mutlaq haqiqatga yetishgan va boshqalarga diniy najot yo’lini ko’rsatishga qodir bo’lgan barcha xudolar , ruhlar hamda tabiat kuchlari ustidan hukmron buyuk va qudratli zot sifatida ta’riflanadi. Asli ismi Siddxartxa Gautama bo’lgan bu zot milloddan avvalgi 624-544 yillar orasida yashab o’tgan. Rivoyatlarga ko’ra, uni 16 yoshida uylantiradilar. 29 yoshida Gautama xotini va yaqindagina tug’ilgan o’g’lini tark etib, sayyor darveshlarga qo’shilib 6-yil davomida Ganga daryosi qirg’oqlarida zohidlik bilan hayot kechiradi. U 35-yoshida 4 hafta davomida meditatsiya (butun ongini oliy haqiqatga erishish g’oyasiga qaratish) holatiga kiradi. Nihoyat, u maqsadga erishadi va koinotning barcha sir-asrorlaridan voqif bo’lgan Buddaga aylanadi. SHundan so’ng 45 yil davomida qadimgi hind davlatlari Koshala va Magadxa bo’ylab o’z ta’limotini targ’ib qiladi va 80 yoshida vafot etadi. Uning muqaddas kitobi miloddan avvalgi 1 asrda yozib olingan “Tripitaka” nomli muqaddas kitoblar majmuasida o’z aksini topgan. Budda ta’limotining asosiy mazmuni Banorasda qilingan xutbada “to’rt oliy haqiqat” shaklida bayon qilingan. Buddaning shogirdlari yer yuzida birinchi rohiblar jamoasini tashkil etganlar. Unga hozir ham ehtirom kuchli. Bugungi kunda SHri Lanka, Birma, Tailand, Laos, Kambodja, Vьetnam kabi davlatlarinig asosiy dinidir.

Vatanparvarlik – Vatanga nisbatan sadoqat, unga xizmat qilish, yurt tinchligini asrash, Vatan ravnaqi uchun qaol bo’lishga undaydigan ijtimoiy, ma’naviy-axloqiy fazilat.

Gegemonizm – (yunoncha – gegemonia, rahnamolik, hukmronlik, rahbarlik) – muayyan ijtimoiy guruh, qatlam, millat, davlatning boshqalar ustidan hukmronlik qilishini asoslashga qaratilgan nazariya va amaliyot.

Geopolitika (grekcha geo – yer, politika – davlatni boshqarish san’ati) – tashqi siyosatda biron-bir davlat yoki mintaqaning geografik o’rni, hududiy joylashishi, komunikatsion imkoniyatlarni hisobga olib yuritiladigan faoliyat.