31
mamlakatlar ta’lim tizimida muvaffaqiyatli qo`llanilib kelinayotgan
pedagogik texnologiya
tamoyillariga tayangan holda, ijtimoiy – pedagogik sharoitni hisobga olingan, professor-
o`qituvchilarlarning ma’rifiy mentalitetidan kelib chiqqan pedagogik texnologiyaning zamonaviy
milliy modeli vujudga keldi.
Mamlakatda “Ta’lim to`g`risida”gi Qonun va “Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi”ning qabul
qilinishi, o`qituvchilar tafakkurida asrlar davomida shakllanib kelgan pedagogik mentaliteti
va shu
hudud aholisining milliy o`ziga xosligidan kelib chiqib, milliy pedagogikaning mazmun va mohiyati
muayyan bir tartibga keltirildi.Buning natijasi o`laroq, “Pedagogik texnologiya” tushunchasi ilmiy
muomalaga kiritilib, ta’lim-tarbiya sohasi tubdan o`zgardi.
“Pedagogik texnologiya yuqori samaradorligi bilan alohida o`rin tutib, o`quv jarayonining
sifati va ta’lim-tarbiya jarayonini faqat yaxshi va a’lo darajada bo`lishligini kafolatlash imkonini
beradi.
Bugungi kunda DTS asosida shakllantirilgan ta’lim jarayonini zamonaviy pedagogik
texnologiya asosida tashkil qilishda qo`llaniladigan pedagogik usullar uch toifaga ajratilmoqda.
Mazkur usullar o`quv predmetlari mashg`ulotlarining loyihalarini tuzganda va pedagogik
texnologiyalarni ta’lim jarayoniga
joriy qilinayotganda, bilim sohalarining xususiyatidan kelib
chiqib, kerakli joylarida ishlatiladi. Bularga quyidagilar kiradi:
-An’anaviy usullar. O`quvchilarga bilimlarni “etkazib berish” tamoyiliga asoslanib,“Aytib
berish”, “Ko`rsatib berish”, “Namoyish”, “Ma’ruza taqdimoti”, “Savol-javob”, “To`rt pog`onali
usul”lar kiradi.
-Interaktiv yoki noan’anaviy usullar. O`quvchilarni bilim egallashlarida “Faollashtirish”
tamoyiliga suyanib, ularga:“jadallashtirib o`qitish usuli”, “muammoli dars”, “fikriy hujum”, “aqliy
hujum”, “kichik guruhlar bilan ishlash”, “davra suhbati”, “klaster usuli”, “B.B.B.”,”6x6x6”, (“3x3”,
“4x4”), “bumerang”, “qora quti”, “beshinchisi ortiqcha”, “ishbob o`yin”, “rolli o`yin”, “bahs-
munozara”, “qarama-qarshi munosabat”, “zakovatli zukko”, “zig-zag”, “charxpalak”, “zinama-zina”
va boshqa ko`p usullar kiradi.
-“Ilg`or yoki Zamonaviy usullar”. Ta’lim – tarbiya jarayonini “Jadallashtirish va samaradorlikni
oshirish” tamoyilidan kelib chiqib,ularga “yo`naltirilgan matn”, “dasturlashtirish”, “texnologik xarita
usuli”, “modulli o`qitish usuli“,“loyihalash usuli” hamda barcha usullarning afzallik tomonlarini
o`zida mujassamlashtirgan “Pedagogik texnologiya” usuli kiradi.
Bu uch toifadagi usullar tarixan tarkib topib, vaqt o`tishi bilan biri-biridan takomillashib, o`z
davrining talabiga javob berganlar.
Ta’lim-tarbiya jarayonini loyihalash, shu loyiha asosida o`quv mashg`ulotini amalga
oshirishda,"Pedagogik texnologiya" quyidagi tamoyillarga asoslanadi.
1. Tizimli yondashuv tamoyili.
2. Didaktika y’ani ta’lim nazariyasining barcha qonun-qoidalaridan kelib chiqish.
3. O`quv mashg`ulotining elementlarini o`zaro uzviy, funksional bog`liq, yaxlitlik sifatida
ko`rish.
4. Tinglovchilar egallashlari shart bo`lgan bilimlarni, o`zlari mustaqil ravishda topishlariga
urg`u berish.
5. Pedagogik texnologiya tamoyillari asosida tuzilgan loyiha bo`yicha o`quv mashg`ulotini
amalga oshirishda, egallanadigan bilimlarni
tinglovchilar anglashlari, xotirasida saqlashlari va
amaliyotda qo`llay olishlarini bir vaqtning o`zida olib borishga erishish.
6.Har bir o`quv mashg`uloti yakunida erishiladigan natijalarning tinglovchi erishishi shart
bo`lgan ish harakatlar tizimi shaklida bo`lishi.
7. O`quv mashg`ulotining yakunida, oldindan shu mashg`ulot uchun aniqlangan baholash tur
va mezonlari asosida barcha tinglovchilarning bilimlarni o`zlashtirganlik darajasini aniqlash va
hokozolar.
O`quv mashg`ulotlar loyihasini tuzishda bajariladigan vazifalar quyidagicha:
32
- o`quv predmetini yaxlit, “o`ta katta -mego”, “katta -makro” “o`rta- mezo”
modullarga
ajratilib, bu modullar yakunida kutiladigan o`quv va tarbiyaviy maqsad aniqlanadi va jadval shakliga
keltiriladi.
- har bir juft soatlik o`quv mashg`ulotlarning, ya’ni o`rta modullarning xususiy jadvallarini
tuziladi.
- ushbu o`quv mashg`ulotining loyhalash xususiy jadvallarida ko`rsatilgan tartib bo`yicha
o`quv jarayonini amalga oshirishning jarayoni yoziladi. Unda har bir o`rta modulda beriladigan
bilimlar birma-bir ifodalanib, ularni tinglovchilarga yetkazishda qo`llaniladigan dars tipi va turi,
pedagogik
uslublar, axborot-texnologiya va didaktik materiallarning qo`llanish joylari ko`rsatiladi.
Ushbu qoidalarga asoslanib, “Pedagogik texnologiya” tamoyillariga suyangan holda, istalgan
o`quv mashg`ulotning loyihasini tuzish imkoniyati mavjuddir.
Do'stlaringiz bilan baham: