Ўзбекистон Республикаси Фуқаро муҳофазаси институти

Апатия (тушкунлик, руҳсизлик):
1. Жабрланувчи билан суҳбатлашиш, унга оддий саволлар бериш. Мас., 
“Исмингиз нима?”“Ўзингизни қандай ҳис қиляпсиз?”“Овқат егингиз 
келаяптими?” ва ҳ.к. Жабрланувчига, содир бўлган ҳодиса билан боғлиқ 
хиссиётларини намоён қилишига ёрдам бериш. 
2. Жабрланувчини ётқизиб қўйиш, қулай жойлашиб олишига 
кўмаклашиш. 
3. Унинг қўлларини ушлаш ёки қўлни унинг пешонасига қўйиш.
4. Жабрланувчининг ухлашини таъминлаш. Бунинг иложи бўлмаса, у 
билан кўпроқ мулоқот қилиш. 
5. Жабрланувчига, ҳатто энг даҳшатли ҳодисадан кейинги ҳаёт учун 
ҳам фойдали бўлган хулосаларни чиқариб олиш мумкин эканлигини 
кўрсатиб бериш.
Йиғи: 
1. Жабрланувчини ёлғиз қолдирмаслик. 
2. жабрланувчини кўмак бера олишга кўндириш, ҳамдардлик билдириш. 
Жабрланувчи билан жисмоний мулоқот ўрнатиш.Айрим ҳолларда ёрдам учун 
чўзилган қўллар юзлаб сўзларнинг ўрнини боса олади. 

---

129 
3. Уни диққат билан эшитинг: “аҳа”, “иҳи” каби ишоралар билан 
маъқулловчи ҳаракатларни амалга ошириш, ҳиссиётлар тўғрисида гапириш. 
4. Баъзида жабрланувчини тинчлантиришга ҳаракат қилмасдан тўлиқ 
йиғлаб, гапириб олишига имеон бериш. 
5. Савол ва маслаҳатлар бермасдан фақат эшитиш. 
Тажовузкорлик (агрессия):
 
1. Атрофдагиларни четлатиш. 
2. Жабрланувчига иложи борича ичидагини тўкиб солишга имконият 
бериш. 
3. Катта жисмоний юклама талаб қиладиган иш бериш. 
4. Меҳрибончилик кўрсатмаслик, ҳаракатларига хайрихоҳ бўлмаслик, 
айбламаслик, фикр билдирмаслик. 
5. Вазиятни кулгили гаплар ёки ҳаракатлар билан юмшатишга ҳаракат 
қилиш. 
6. Тажовузкорлик жазоланишдан қўрқиш билан ҳам босилиши мумкин. 
Гиперфаоллик:
 
1. Жабрланувчига унинг диққатини жалб этадиган саволлар бериш ёки 
уни ўйлашга мажбур этадиган иш буюриш. 
2. Жисмоний куч ёрдамида тўхтатиш.
3. Жабрланувчини атрофдагилардан ажратиб қўйиш. 
5. Жабрланувчи билан бахслашмаслик, савол бермаслик, суҳбатлашганда 
нохуш ҳаракатларга тегишли бўлган ман этувчи иборалардан қочиш.