Ўзбекистон республикаси фанлар академияси

Тадқиқот объекти. 
VI-VIII асрларда Марказий Осиёда ўзига хос 
давлатчилик тизимига эга бўлган Суғднинг сиёсий тарихи.
Тадқиқот предметини
Муғ тоғи суғдий ҳужжатлари, уларнинг 
нашрлари ва илк ўрта асрлар минтақа ҳаётини ёритувчи турли манбалар 
ташкил этади. 
Тадқиқотнинг 
назарий-услубий 
ва 
манбавий 
асослари. 
Тадқиқотимизда 
методологик 
жиҳатдан 
Ўзбекистон 
Республикаси 
Президенти Ислом Каримовнинг тарихимиз ва маънавиятимиз ҳақида 
«…тарих миллатнинг ҳақиқий тарбиячисига айланиб бормоқда. Буюк 
аждодларимизнинг ишлари ва жасоратлари тарихий хотирамизни 
жонлантириб, янги фуқаролик онгини шакллантирмоқда. Ахлоқий тарбия ва 
ибрат манбаига айлантирмоқда»
1
, дея билдирган фикрлари, йўл-йўриқларига 
асосландик. Тарихни холисона, манбалар асосида ҳаққоний ўрганиш 
тамойилларига амал қилган ҳолда иш кўрдик. “Давлатчилик” борасида, шу 
билан бир қаторда “Суғдшунослик” соҳасида бажарилган илғор фикрли, 
ғоявий соғлом тадқиқотларнинг тажрибаларидан, археологик тадқиқотлар 
натижаларидан фойдаландик. Ишимизнинг манбашунослик моҳиятидан 
келиб чиқиб, холисоналикни таъминлаш мақсадида турли нуқтаи назарларни 
қиёсий таҳлил этиш усулидан фойдаландик. Суғд манбаларининг турли 
нашрларини, хусусан, 1934 йилдан то ҳозиргача бир неча нашрларда акс 
этган Муғ тоғи суғдий ҳужжатларни қиёслаш, уларга берилган изоҳларни 
солиштириш, орадан энг мақбул ва тўғри талқинларни ажратиш, янги 
хулосалар чиқариш йўлидан бордик. 
Масаланинг илмий ечимида нафақат суғдий манбаларга, шу билан 
бирга илк ўрта асрларда минтақа ҳаётини ёритувчи турли манбаларга ҳам 
мурожаат қилинди. 
Ҳимояга олиб чиқилаётган асосий ҳолатлар
қуйидагилардан иборат:
1.Муғ тоғи суғдий ҳужжатлар бевосита Суғд конфедерацияси сиёсий 
тарихига доир асосий манбалардан бири. 
1
Каримов И.А. Ўзбекистон буюк келажак сари. –Т.: Ўзбекистон, 1999. –Б. 526. 

---

6 
2.Муғ тоғи суғдий ҳужжатлар араб истилоси арафасида Суғднинг 
ички ва ташқи сиёсий ҳаётини, марказий ҳокимият ва ҳудудий ҳокимликлар 
ўртасидаги муносабатларни, расман Турк хоқонлиги таркибида туриб 
автономияни сақлаш тамойилларини бевосита акс эттирувчи ноёб ёзма 
манбалар мажмуидир. 
3.Муғ тоғи архивидаги суғдий тилидаги ҳужжатлар араб истилоси 
арафасида давом этаётган хатарли йилларда Турк хоқонлигининг асосий 
таянч манзили бўлмиш Чоч ва Турк хоқонлигининг араб истилосига қарши 
курашини ташкил этишда тутган ўрни масаласини холисона ёритиб берувчи 
ёзма манбалардир. 
4.Муғ тўплами ҳужжатлари илк ўрта асрларда Суғдда турк ва суғдлар 
ўртасидаги серқирра ижтимоий-сиёсий муносабатларнинг қай даражада 
чамбарчас боғлиқ бўлганлигини акс эттирувчи асосий манбалардан биридир. 
5.Муғ тоғи суғдий ҳужжатлар илк ўрта аср Суғдида хўжаликни 
бошқаришда ва бошқа ҳукмдорлар билан олиб борилган сиёсий 
мулоқотларда, айниқса араб истилоси даврида ўзига хос дипломатик 
муносабатлар мавжуд бўлганлигини намоён этувчи муҳим манбалардир.