Ўзбекистон республикаси фанлар академияси

СТРАТИФИКАЦИЯ КОНЦЕПЦИЯСИ – философияда жамиятнинг структураси кўп ўлчовли система сифатида ифодаланиб, бу системада синфлардан ташқари хусусий мулкка натижасида пайдо бўлган гуруҳлар ва улар орасида муносабатлар кўрсатилади. Жамиятдаги бўлинишларга муҳим ва номуҳим мезонлар асос қилиб олинади. Бу концепцияга М.Вебер асос солган.
Бу концепциядаги функционолистик статусга ва унинг асосчилари Т.Парсонс, Э.Шилз, Б.Барбер, К.Дэвис, У Мурларнинг фикрича, стратификацион системаси “Эволюцион универсалий”дан иборат бўлиб, ҳар қандай ривожланган жамият сингари функционал методологияга муҳтож бўлади. Функционалистлар социал стратификациянинг жамиятдаги интеграцион жараёнлардаги аҳамиятини кўрсатиб бердилар. Парсонснинг социал таъсир назариясида стратификация учун универсал мезонлар ишлаб чиқишга ҳаракат қилинган.
Индивид бошқа индивидлардан фаолияти бўйича қандай фарқ қилади ва баҳоланиши керак, моддий бойликларнинг тақсимланиши бўйича маданий ресурслардан фойдаланишдаги истеъдод қандайлиги ҳисобга олинади.
ХХ асрнинг 50–60 й.ларида функционализм С.Дорендорф, Ж.Рекс, Д. Тьюмин томонидан танқид қилиниб, бу концепциянинг тушунчалари, тарифлари, ҳаддан ташқари мавҳумлиги уқтирилиб ҳукмрон синфларнинг манфаатлари кўзда тутилади, деб кўрсатилди.
Социологияда ижтимоий страталар концепциясини ўрганишда 3 та тўғри метод тавсия этилади: “синфий индентификация” методи асосан социолог шартли қабул қилинган шкалага асосланиб, халқни синфий тузилшини баҳолайди; “ркпутацияни баҳолаш” методига асосан социолог сўралаётганларни эксперт (судья) сифатида бир–бирларининг аҳволларини баҳолашларини сўрайди; “объектив ёндошиш” методда тадқиқотчи обьектив мезонлар орқали социал–иқтисодий тушунча билан социал–синфий шкала асосида турли табақаларнинг даромади, касбининг кераклиги, маълумот даражаларини аниқлайди. Охирги метод ғарб социологиясида кенг тарқалган. Объектив метод орқали социал бандликни ўрганишда етти синфли вертикал стратификациядан фойдаланилади:

1. 
   юқори администратор, профессионал синф;
   
2. 
   ўрта маълумотли техник мутахассислар;
   
3. 
   коммерция билан шуғулланувчи синф;
   
4. 
   майда буржуазия;
   
5. 
   раҳбарлик вазифасини бажарувчи техник ва ишчилар;
   
6. 
   малакавий ишчилар;
   
7. 
   малакасиз ишчилар;