Ўзбекистон республикаси фанлар академияси

 
Тадқиқот объекти ва услублари.
Хушбўй игир – 
Аcорус cаламус 
Л. ҳисобланади. У 
Игирдошлар – 
Аcораcеае
оиласига мансуб кўп йиллик ўт ўсимлик. Сув бўйи ўсимлиги 
ҳисобланиб, табиий шароитда тинч оқадиган дарёлар, кўл, сойликлар ҳамда ҳовузлар 
бўйларида ер оски қисми сувга ботган ҳолда қалин қоплам ҳосил қилган ҳолда ўсади. 
Илдизпояси 1,5 метргача узунликда, горизонтал жойлашган, судралиб ўсувчи, шохланган ва 
кўп илдизли, йўғон бўлиб, устки томони қўнғир ёки яшил-сарғиш тусли. Меваси чўзинчоқ, кўп 
уруғли, қизил ҳўл мева. Илдизпоя ва барги ҳидли, майда илдизлари ҳидсиз. Май ойидан 
бошлаб, июлгача гуллайди. Хушбўй игир сув ўсимлиги бўлишига қарамасдан уни юқори 
намланадиган тупроқларда, махсус ясалган тувакларда, намлик даражасини бошқариш мумкин 
бўлган жойларда ўстириш мумкин. Кеч кузда ўсимлик тиним даврини бошлайди. Уни барглари 
қурийди. Табиий шароитда ўсадиган жойларидан уни топиш қийинлашади. Шуни ҳисобга 
олган ҳолда игирни эрта баҳорда экиш мақсадга мувофиқ.
Тадқиқотларимиз Самарқанд давлат университети Биология факультети иссиқхонасида 
олиб борилди. Эрта баҳорда (март ойида) Ургут ва Тайлоқ туманларидаги булоқлар ва оқова 
сувлардан тўйинадиган тиниқ сувли зовурларда ўсган хушбўй игирнинг илдизпоялари олиб 
келинди. Илдизпояларни экишдан олдин уни сўлиманганлиги, қўшимча илдизлари 
зарарланмаганлиги ҳамда ёқимли эфир мойининг ҳиди келиб турганлиги эътиборга олиниши 
шарт. Илдизпоялар лойдан ва бошқа жисмларда яхшилаб тозаланиб ювилгач, улар 4- 6 см, 8-10 
см, 14-15 см ўлчамда қирқиб олинди. Ҳар бир бўлакдаги бўғинларда куртаклар мавжудлигини 
эътиборга олиш муҳим. Экишга тайёрланган илдизпоя бўлаклари 25-30 мин давомида сувга 
солиб қўйилади. Бу уларни даладан келтирилгандан экиш вақтигача бўлган пайтчага 
йўқотилган сувини тиклаб олиш учун ёрдам беради. Тажрибада хушбўй игир поясининг ўсиш 
динамикаси 2 ой давомида кузатилди. Биометрик ўлчовлар ҳар 3 кунда ўлчаниб борилди. 
Олинган маълумотлар статистик таҳлил қилинди.