Ўзбекистон республикаси фанлар академияси

10-расм. 2002 йил 15 февралда қуёш иссиқхонасида ҳарорат намлик режими ва ташқи таъсирларнинг характеристикалари.
10-расман кўринадики, ташқи ҳавонинг ҳарорати 0⁰С гача пасая боради, шунинг учун иссиқхона ичкарисида меъёрланган ўртача суткалик хароратни таъминлаш учун соат эрталаб 6⁰⁰дан кундузи 10⁰⁰ гача дублер иситгич қўшилади, сўнгра соат 10⁰⁰ дан 19⁰⁰ гача қўшимча дублер иситкич тўхтатилади. Кечқурун 20⁰⁰ дан кейинги куннинг эрталаб 6⁰⁰ гача яна иситгич орқали иссиқлик берилади.
Иссиқхонадаги хавонинг харорати нормадаги ўртача суткалик ҳароратга мос келди, ҳавонинг намлиги эса соат 11⁰⁰ дан 18⁰⁰ гача пасая бошлади, соат 20⁰⁰ дан кейинги куннинг соат 8⁰⁰ га қадар ортиб бориши кузатилди. Субстрат-тупроқ қатламининг 15-30 см чуқурлигида (6,7) ҳарорат чиқинди иссиқликдан фойдаланилишига қараб 14 дан 24⁰ С гача ўзгариб турди.
1-Жадвалда атроф-муҳит ҳароратининг ( ) ҳафта учун ўртача қийматларини аниқлаш бўйича олиб борилган тажриба натижалари, 1999-2002 йиллардаги иситиш мавсумининг ноябрь, декабрь, январь ва февраль ойларининг характерли ҳафталарида қуёш иссиқхонасида чиқинди иссиқлик ( ) утилизация қилинганда энергия сарфи ҳақида маълумотлар келтирилди.
Қуёш иссиқхонасида утилизация қилинган чиқинди иссиқлик ( ) миқдорлари ва атроф-муҳитнинг ўртача ҳафталик ҳароратларини аниқлаш бўйича тажриба натижалари.
1-жадвал.

Муддат			; квт.соат/МЖ
			суткада	ҳафтада
24-30.XI. 1999 й.	12,1	20,5	64,0 / 230,4	448,0 / 1612,8
09-15. XII. 2000 й.	2,3	18,6	96,1 / 345,6	672,7 / 2419,2
25-31. I. 2001 й.	5,8	23,4	89,0 / 316,8	616,0 / 2217,6
01-07. II. 2002 й.	6,4	24,8	80,0 / 288	560,0 / 2016,0

1999 йилнинг ноябридан 2002 йилнинг февралигача бўлган даврда олинган тажриба натижаларини таҳлил қилиш асосида қуйидагилар аниқланди:

-Атроф-муҳит ўртача ҳафталик ҳарорати 2,3⁰С бўлганда, иссиқхона ичидаги хавонинг хароратини 18,6 ⁰С таъминлаш учун қўшимча равишда суткада тутун газларининг 345,6 Мж иссиқлигидан фойдаланилди, 2001 йилнинг январида эса атроф-муҳитнинг ўртача ҳарорати 5,8⁰С бўлганда, қуёш иссиқхонасида 23,4⁰С ҳароратни сақлаш учун чиқинди тутун газларининг 316,8 Мж иссиқлигидан фойдаланилди.
Қуёш иссиқхонасида тутун газлари билан қиздириладиган иссиқлик аккумулятор каналларида иссиқлик алмашинувини жадаллаштириш бўйича олиб борилган тадқиқотлар натижасида иссиқлик алмашинувини жадаллаштириш учун оқимнинг турбулентлиги бўлса, диаметри мм ли қувурда тутун газларининг ҳаракат тезлиги м/с бўлишлиги асосланди. 200м² майдонли қуёш иссиқхонасини иситиш учун иситиш коэффициенти бўлган иссиқлик насосли қурилма қўлланганда, анъанавий қозонга нисбатан 4,1 тонна шартли ёнилғи тежалди.
200м² экин майдонли қуёш иссиқхонасида кўп йиллик тадқиқотлар натижаси шуни кўрсатадики, тутун газларидан фойдаланиш, тупроқ остидан иссиқ суғориш ва иссиқликни аккумуляция қилиш 30% гача суғориш сувини, 0,61 м³/м² ёнилғи ( табиий газ) ни, яъни йилига 122 м³ табиий газни тежайди.
Қишги даврда ўтган қуёш радиацияси 250-300 Вт/м²бўлганда, 1м³ иссиқхона хажмида газларнинг умумий ютилиш коэффициенти орқали қуввати 14,67 бўлган қўшимча иссиқлик манбаи юзага келади, демак 200м²х 3м =600 м³ иссиқхона хажмида 8,8 кВт иссиқлик қўшимча ҳосил бўлади, яъни таклиф қилинган иссиқхонада иситиш мавсумида 0,776 тонна шартли ёнилғи тежалди.
Юқорида келтирилган маълумотларга асосан, 200м² экин майдонли таклиф қилинган қуёш иссиқхонасида иситиш даврида йиллик тежалган шартли ёнилғи G=7,24 тоннани ташкил этади, йиллик иқтисодий самарадорлик эса С=362000 сўмни ташкил қилди.