Ўзбекистон республикаси банк-молия академияси

2.3. Кучли ва барқарор банк муҳитини 
яратишнинг АҚШ, Европа мамлакатлари, 
Россия тажрибаси ва йўналишлари
Р
ивожланган мамлакатларда тижорат банклари 
актив 
операцияларини 
молиялаштиришнинг 
асосий манбаи бўлиб, мижозлардан жалб этилган 
муддатли ва жамғарма депозитлар ҳисобланади. Бунинг 
сабаби шундаки, биринчидан, капитал тижорат банклари 
фаолиятини молиялаштиришнинг нисбатан қиммат 
шакли ҳисобланади, иккинчидан, тижорат банклари 
фаолиятининг моҳиятига кўра, аҳоли ва корхоналарнинг 
вақтинчалик бўш пул маблағларини депозит ҳисоб 
рақамларига жалб қилиш ва уларни кредитлар, 
инвестициялар шаклида жойлаштириш билан шуғулла-
нувчи тижорат ташкилотлари ҳисобланади. 
Фикримизча, кучли ва барқарор банк муҳитини 
яратишнинг асосий мезони банклар активларининг 
самарадорлик даражаси ҳисобланади. 
Хорижий банклар тажрибасини тадқиқ этганимизда, 
банк активлари самарадорлигига мамлакатдаги иқти-
содий вазият барқарорлиги, банк бошқаруви фаолия-
тининг асоси ҳисобланган стратегик, тактик ва жорий 
режалаштириш мавжудлиги, банк раҳбарияти ва ходим-
ларининг малакаси, бошқарув ахборот тизимларининг 
ташкил этилиши, банк ресурс базасининг шаклланиш да-
ражаси, кредитни қайтаришга қодир қарз олувчиларнинг 
мавжудлиги; депозит бозорининг ривожланганлиги ва 
барқарорлиги, банк бўлинмаларининг молиявий аҳво-
лини мунтазам равишда кузатиб бориш имкониятининг 

---

71
Ҳасан Ўткирович Раҳматов
мавжудлиги каби омиллар сезиларли таъсир кўрсатади. 
Бунда хорижий банкларда активлар самарадорлигини 
баҳолаш тизимлари муҳим ўрин тутади (2.2-жадвал):
2.2­жадвал
Хорижий банкларда активлар самарадорлигини 
баҳолаш тизимлари
46