Ўзбекистон республикаси автомобиль йўллари давлат қЎмитаси

 
i
 
ўлчаниб, 1- ва 2- винтлар билан кўриш 
трубасини 
В
нуқтадаги рейкага қаратилиб рейкада 
i
баландликка тенг этиб 
олинади. Сўнгра 
Д
нуқтага рейка ўрнатилиб 3-винт орқали рейкада 
i
миқдорига тенг бўлса бажарилган иш тўғри деб топилади. 
Лаборатория машғулоти бўйича билимларни мустаҳкамлаш учун 
назорат саволлари
1. Лойиҳа баландлиги нима? 
2. Лойиҳа баландлиги қандай кўчирилади? 
3. Асбобнинг сатҳ баландлиги қайси ифода билан ҳисобланади? 
4. Баландлик кўчиришда қайси нивелирлаш усулли қўлланилади? 
8 - Лаборатория иши
Мавзу:
 Станцияда пикет ва реълеф нуқталарининг масофаларини 
аниқлаш ва реълеф баландликларини ҳисоблаш 
Лаборатория машғулотининг мазмуни ва мақсади: 
Теодолитда 
релъеф ва пикет нуқталарини ўлчаш усулларини қўллаш кўникмасиги эга 
бўлиш ва баландликларини ҳисоблашларни ўзлаштириш. 
Машғулотда фойдаланиладиган асбоблар ва жиҳозлар:
Теодолит – 
штативи билан, геодезик рейка, дала ўлчаш журнали. 

---

207 
Мавзу бўйича умумий назарий маълумотлар 
Жойдаги нуқтанинг ўрни биринчи йўналишга кўра, ўлчанган горизонтал 
ва вертикал бурчак, масофа орқали белгиланади. Бунда: теодолит таянч 
нуқтада иш ҳолатига келтирилади, асбобнинг баландлиги ўлчанади (
i
–асбоб 
баландлиги), йўналиш бўйича ориентирланиб шу йўналишга лимб ва алидада 
нўллари туташтирилади. Лимб махкамланиб алидада винти бўшатилиб, 
қутбий усулда ўлчаш ишлари олиб борилади. Бунинг учун жойида танланган 
нуқталарга кўриш трубаси қаратилиб, горизонтал ва вертикал бурчак 
ўлчанади ва масофаси аниқланади. Ўлчашлар натижалари дала ўлчаш 
журналиги тўлдирилади (жадвал). Ўлчаш натижалари қуйидагича қайта 
ишланади: 
1-нўл ўрни ва қиялик бурчаги ҳисобланади; 
2-горизонтал қуйилиш ҳисобланади 
d=Dсos
2
ν;
3-нисбий баландлик ўлчанади 
h'=dtgν;
4-кузатиш баландлиги 
L = i
б ў л г а н л и г и с а б а б л и у с т у н т ў л д и р и л а д и
ва н уқта ба ландлиги
H
n
=H
n-1
± h
ҳисобланади. 
Иккинчи устундаги масофа қуйидаги тенгламадан фойдаланилади 
D=С*n
1
бу ерда, 
D
– дальномерда ўлчанган масофа; 
n
1
–иплар тўридаги пастки ва 
юқоридаги ипларига тўғри келган саноқларни фарқи; 
С
–дальномер 
коффиценти 
(С=100).
8.1-расм. Реълеф баландликларини ҳисоблаш

---

Дала ўлчаш жадвали 
8.1-жадвал 
Кузатиш 
нуқталари