Ўзбекистон республикаси алоқА, ахборотлаштириш ва

lozim? 
16.
 
Moliya mexanizmiga ta’rif bering. 
17.
 
Moliya mexanizmi qanday turlarga bo‘linadi? 
18.
 
Direktiv (ia’muriy) moliya mexanizmining mohiyati nimada? 
19.
 
Tartibga soluvchi moliya mexanizmining mazmuni nimadan iborat? 
20.
 
Moliya mexanizmining tarkibiy tuzilishi qanday? 
21.
 
Moliya mexanizmining asosiy bo‘g‘inlarini aytib bering. 

---

 
 
 
24
 
 
3-mavzu. Moliyani boshqarish va nazorat
  
 
1-ma’ruza. Moliyani boshqarish  
 
Reja 
 
1.
 
Moliyani boshqarish haqida umumiy tushuncha 
2.
 
Moliyani boshqarishning shakl va usullari 
3.
 
Moliyaviy boshqarishning avtomatlashtirilgan tizimi 
4.
 
Davlat moliyasini boshqarish tizimi  
5.
 
Moliyani boshqarish organlarining funksiyalari 
 
 
1.
 
Moliyani boshqarish haqida umumiy tushuncha 
 
Boshqaruv 
-  bu  ma’lum  bir  natijaga  erishish  uchun  obyektga  ta’sir  etishning  maqsadli 
uslublari  va  yo‘llari  yig‘indisidir.  Boshqaruv  jarayoni  inson  faoliyatining  barcha  sohalariga,  shu 
jumladan moliyaviy sohasiga ham taalluqlidir. Boshqarish, insonlarning ongli ravishdagi maqsadga 
yo‘naltirilgan  faoliyati  sifatida,  jamiyat  rivojlanishining  obyektiv  qonuniyatlarini  bilishga 
asoslanadi.  Shu  bilan  birgalikda,  boshqarishga  davlat  tegishli  boshqarish  tuzulmalari  orqali  katta 
ta’sir o‘tkazadi.  
Boshqaruv faoliyatining muhim sohasi 
moliyani boshqarish
  hisoblanadi. Uni ma’lum bir 
uslub va tamoyillarga hamda turli rag‘batlantirish va jazo (sanksiya)larga tayanib maxsus apparat 
amalga oshiradi.  
Boshqarish san’ati oldinga qo‘yilgan masalalarni tezroq hal qilish maqsadida mavjud usullar 
orasidan eng samaraligini tanlash yoki qo‘llanilayotgan usullardan oqilona foydalanish uchun shart-
sharoitlar yaratishdan iboratdir.  
Har qanday boshqaruv tizimiga xos bo‘lgani kabi, moliyani boshqarishda ham obyektlar va 
subyektlar mavjud bo‘ladi. Moliyani boshqarishning obyekti bo‘lib turli moliyaviy munosabatlar 
hisoblanadi; subyektlari esa, boshqarishni amalga oshiruvchi tashkiliy tuzulmalar hisoblanadi. 
Moliyaviy munosabatlarning turkumlanishidan kelib chiqib, ularning sohalari bo‘yicha quyidagi 3 
guruh obyektlarga bo‘linadi: 

 
korxonalar moliyasi; 

 
sug‘urta; 

 
davlat moliyasi.  
Ushbu obyektlarga quyidagi moliyani boshqaruv subyektlari mos keladi:  

 
korxonalarning moliya xizmatlari (bo‘limlari); 

 
sug‘urta organlari; 

 
moliya organlari va soliq inspeksiyalari.  
Moliyani boshqarishni
  amalga oshiruvchi barcha tashkiliy tuzulmalar yig‘indisi moliyaviy 
apparat deyiladi.  
Davlat moliyasini boshqarishning 
maqsadi
  moliya siyosati shartlarini amalga oshirish 
hisoblanadi. Aynan samarali moliya siyosati bevosita moliyaning o‘ziga (boshqaruv obyektiga) 
yuklatilgan ishning aniq bir usullari bilan, moliya tizimi organlarini (boshqaruv subyektlarini) 
tashkil qilish bilan bog‘liq bo‘lgan boshqarishning potensial imkoniyatlarini yaxlit birlashtirish 
imkonini beradi. 
Barcha davlatlarda moliya siyosati institutsional moliya tizimi orqali amalga oshiriladi. 
Ularning faoliyati moliyaning bo‘g‘inlarini xususiyatlarini, barcha moliya muassasalari 
funksiyalarini uslubiy umumiyligini hisobga olgan holda; boshqarishning barcha quyi organlarini 
markazlashgan boshqaruvda faol ishtirok etishini hisobga olgan holda moliyani boshqarishga 
quriladi. 
Moliya siyosatini yuritish va mos ravishda moliyani boshqarishning asosiy 
uslubiy 
tamoyillari 
quyidagilar hisoblanadi: 
•
 
yakuniy maqsadlarga bog‘liqlik 

---

 
 
 
25
 
 
•
 
barcha xo‘jalik tarmoqlarining makroiqtisodiy balanslashuvi; 
•
 
jamiyatning barcha a’zolari manfaatlariga mos kelishlik; 
•
 
iqtisodiy qonunlardan foydalanish; 
•
 
real imkoniyatlar asosida ichki va tashqi iqtisodiy hamda siyosiy sharoitlarni hisobga 
olish. 
Moliyani boshqarishning 
maqsadi  –
  makroiqtisodiy balanslashuvda, budjet profitsitida, 
davlat qarzining kamayishida, milliy valyutaning mustahkamligida, natijada esa aholining 
farovonligini o‘sishida namoyon bo‘luvchi barqarorlik va moliyaviy mustaqillikni ta’minlash.