Ўзбекистон республикаси ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлиги муҳаммад ал-хоразмий номидаги

AGRAR SOHADA AXBOROT TEXNOLOGIYA VA TELEKOMMUNIKATSIYA 
VOSITALARIDAN FOYDALANISHNING IQTISODIY SAMARADORLIGI 
 
B.N.Nosirov (TATU Qarshi filiali katta o’qituvchisi) 
Agrar sohada mahsulot ishlab chiqaruvchi sub’ektlar faoliyatlarini yanada isloh qilish, 
ularning axborot texnologiya va telekommunikatsiya vositalaridan foydalanishlari hisobiga 
iqtisodiy samaradorlikka erishishlariga sharoit yaratish xozirgi kunning dolzarb mavzularidan biri 
hisoblanadi. Qishloq xo’jaligida faoliyat yurituvchi sub’ektlar ishida axborot texnologiya 
vositalarini joriy qilish orqali iqtisodiy samaradorlikka erishish mumkin, ya’ni: 
- Xo’jalik va korxonaning hisob-kitob ishlari osonlashadi; 
-
Mahsulotlar realizatsiyasini tashkil qilish tezlashadi va bu sohada muomala xarajatlari 
kamayadi; 
-
Infratuzilma sub’ektlari bilan bog’lanish takomillashadi; 
-
Marketing tadqiqotlarini amalga oshirish imkoniyati yaratiladi; 

---

402 
-
Axborot texnologiya vositalaridan foydalangan holda matematik modellar va dasturlar orqali 
korxonaning istiqboldagi loyihalarini ishlab chiqish mumkin bo’ladi; 
-
Ixtisoslashgan mintaqaviy tarmoq yordamida xo’jalik va korxonaning ma’muriy boshqaruv 
organlariga hisobotlar topshirishi osonlashadi. Natijada kog’ozda to’ldirilgan hisobotlar o’rnini 
elektron hisobotlar egallaydi hamda ma’muriy boshqaruv organlarining ish faoliyatlari ancha 
engillashadi; 
-
Agrar sohada xo’jalik yurituvchi sub’ektlar o’rtasida tarmoq sifatida ma’lumotlar bazasi 
yaratiladi va axborotlar almashinuvi tezlashadi; 
-
Avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimi yaratiladi va qaror qabul qilishda tavakkalchilikni 
kamaytirish usullari qo’llaniladi hamda qarorlar ishlab chiqishda xarajatlar kamayadi; 
-
Axborot texnologiya vositalari qo’llanilishi hisobiga xo’jalik va korxonada ma’lumotlar 
ishlab chiquvchi va ma’muriy boshqaruv xodimlari soni qisqaradi va h.k. 
Xozirgi kunda aloqa va telekommunikatsiyaning turli xil ko’rinishlari taraqqiy etgan bir 
davrda yuqorida ko’rsatib o’tilgan infratuzilmalarni shakllantirish zaruriyati yo’q degan fikr paydo 
bo’lishi tabiiydir. Ammo iqtisodiy jihatdan qaraydigan bo’lsak, axborot maslahat markazlari bilan 
ishlash xarajatlarning kamayishiga olib keladi. Masalan, markazda axborot almashish uyali telefon 
vositalaridagiga nisbatan ancha arzonga tushadi, markazda ishlovchi yollanma xodim berilgan 
ma’lumotlar asosida ham hisobot shakllarini to’ldirishi, ham komp’yuterda bo’ladigan ishlarni 
bajarishi, ham buxgalteriya ishlarini qilishi mumkin. O’z navbatida bu qishloq xo’jaligida mehnat 
sarfining kamayishiga olib keladi. 
Bunday markazlarning umumiy sxemasi quyidagicha bo’ladi 
Qishloq xo’jalik korxonalari, dehqon va fermer xo’jaliklari bu markazlarning 
xizmatlaridan foydalanishda erkinlik tamoyili asosida ish yuritilishi va iqtisodiyotni rivojlantirish 
sharoitida markazlar o’rtasida sog’lom raqobatchilik muhiti yaratilishi maqsadga muvofiqdir. 
Shunday infratuzilmalarni qishloqlarda shakllantirish iqtisodiyotda ko’p yangilanishlarga,
tarkibiy o’zgarishlarga olib kelishi mumkin. Ammo, bu borada xozirgi kunda bir talay muammolar 
mavjud, ya’ni: 
-
Axborot texnologiya vositalari bilan qishloq xo’jaligida faoliyat yurituvchi sub’ektlarning 
ta’minlanganlik darajasi past; 
-
Qishloqlarda zamonaviy axborot texnologiya vositalaridan foydalanishni biluvchi malakali 
mutaxassislar etarli emas; 
-
Barcha sub’ektlar ham axborot texnologiya vositalarini sotib olish imkoniyatiga ega emas 
va h.k. 
Agrar sohada axborot texnologiya vositalaridan samarali foydalanish uchun:
-
Qishloq xo’jaligining axborot texnologiyalari sohasida yuqori malakali kadrlarga bo’lgan 
ehtiyojidan kelib chiqqan holda hududiy qishloq xujalik kollejlari bilan kadrlar tayyorlash 
masalasi bo’yicha hamkorlikda ish olib borish; 
-
Pochta, mobil telefon aloqa va kompyuterli tizimlarining samarali ishlashini ta’minlash; 
-
Ma’muriy boshqaruv organlari va xizmat ko’rsatuvchi infratuzilmalarning axborot 
texnologiya vositalari orqali ma’lumot almashinishlarini ta’minlash kabi ishlarni amalga oshirish 
lozim. 
Qishloq xo’jaligida 
faoliyat yurituvchi 
sub’ektlar
Markaz 
Qishloq xo’jaligiga xizmat 
ko’rsatuvchi infratuzilma
Ma’muriy boshqaruv 
organlari tuman 
bo’limlari

---

403 
Yuksak texnologiya asrida qishloq xo’jaligida axborot texnologiya va telekommunikatsiya 
vositalaridan foydalanishni yo’lga qo’yish mamlakatimizning xalqaro integratsiyalashuv 
jarayoniga qo’shilishini tezlashtiribgina qolmasdan, uning jahon hamjamiyatida tutgan o’rnini 
yuksaltirishga va xorijga qishloq xo’jaligi mahsulotlarining eksport qilinish hajmini oshirishga, 
mamlakatimizning ichki potentsialidan to’liq foydalanishga hamda qishloqda axborot texnologiya 
vositalari asosida faoliyat yurituvchi tadbirkorlik shakllarining ko’payishiga imkon beradi.