Ўзбекистон республикаси ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлиги муҳаммад ал-хоразмий номидаги

MATEMATIKA FANINI O’QITISHDA MS EXCEL IMKONIYATLARIDAN 
FOYDALANISH 
L.S.Safarov (Qarshi davlat universiteti) 
S.E.Ortiqova (Qarshi Transport KHK) 
Kuchli ta`sirchan va mustahkam kadrlarni tayyorlash jarayonini faqatgina fanlar o`rnatgan 
obyektiv asoslar va amaliyotda tasdiqlangan qoidalar yordamida rivojlantirish mumkin. Bu, 
albatta inovatsion ta’lim texnologiyalari bilan bog`liqdir. 
Innovatsiya pedagogik muammolar yechimini izlash, ta`lim sohasida innovatsion 
jarayonlarning borishi, xususiyatlari, mazmuni, tarkibi, klassifikatsiyasi va tekshirish natijalarini 
tahlil qilish bilan bog`liq bo’ladi. 
Innovatsion jarayonni quyidagi bosqichlarga ajratish mavjud: yangiliklarning yuzaga 
kelish bosqichi, uni shartli ravishda fundamental va amaliy-ilmiy tekshirishlar natijalaridan kelib 
chiqadigan yangilik bosqichi deb ataydilar; kashf etish bosqichi, ya`ni obyekt moddiy yoki 
ma`naviy mahsulot namuna ko`rinishidagi yangilik yaratishdir. 
Dars jarayonida innovatsion usullardan kam foydalanish, dastur va darsliklarda muayyan 
topshiriqlar, maxsus metodikaning ishlab chiqilmaganligi natijasida masala yechimi ijobiy hal 
qilinmayotganligi aniqlangan. Demak, bugungi kunda bilimli, mahoratli kadrlarni tayyorlashga 
innovatsion ta`lim texnologiyalarning samarali yo`llarini topish, ularda bilish motivlarini 
rag`batlantirish hamda o`qitishning shakl va mazmunini boyitgan holda erishish mumkin. 

---

48 
Innovatsion ta`lim texnologiyalar an`anaviy o`qitish tizimiga xos bo`lgan jiddiy 
kamchiliklarni bartaraf etishga imkon beradi. Matematika fanidan tashkil etilgan an`anaviy darslar 
samaradorligini oshirish o`qituvchilarning xotirasiga, bilimlarni, ma`lumotni qanchalik esda 
saqlab kelishiga tayansa, innovatsion ta`lim texnologiyalar yordamida tashkil etish ularning 
mustaqilligiga, tafakkurining rivojlanishiga, o`z-o`zini rivojlantirishiga tayanadi. 
Harakatli rasmlar, telekonferentsiya, elektron kitob kabi yangi kompyuter axborot 
texnologiyalari o`quv jarayonini faollashtirish uchun xizmat qilmoqda. 
Har bir fandagi kabi matematika darslarida ham talabaning o`rgangan mavzularni to`g`ri 
tushunganligi nazorat qilinadi, ularning o`z-o`zlarini nazorat qilishlari uchun topshiriqlarning turli 
xil shakllari (og`zaki savol-javob, yozma va test)ni qo’llash ijobiy samaralar beradi. 
Topshiriqlar talabalarning aniq maqsadi va hatti-harakatini anglatuvchi ketma-ketliklarda 
bo’lishi shartdir. Bunda o`zlashtirishning fikrlash darajalariga muvofiq bo`lgan savollaridan 
ko`proq foydalanishga e`tibor berish lozim. Har bir topshiriq faqat bir masala yoki qonun-qoidani 
o`zlashtirilganligini tekshirishi hamda ixcham, tushunarli tarzda bayon qilinishi lozim. 
Topshiriqlar og`zaki savol-javob, yozma va test shakllarida tuzilishi mumkin. Bir 
maqsadga turli shakllardagi topshiriqlar tuzish ham samarali bo`ladi. 
Yozma topshiriqlar tuzish, masala, tayanch so`z va formulalar variantidan iborat bo’lishi 
mumkin. Bu shakldagi topshiriqlarni tuzishda interfaol metodlarni qo`llab hal qilinadigan 
topshiriqlar miqdoriga ham e`tibor berish kerak. 
Talabalarga matematika fanidan dars jarayonini tashkil etishda MS Excel dasturidan keng 
foydalanamiz. Matematika fanidan axborot texnologiyalaridan foydalanib, tarqatma materiallar 
yordamida interfaol metodlarni qo’llash orqali dars jarayonini tashkil etamiz. Buning uchun 
kompyuter texnikasi, MS Excel amaliy dasturi va tarqatma materiallar zarur bo’ladi. Tarqatma 
materiallar o’qituvchi tomonidan tayyorlanadi. 
MS Excel elektron jadvalida matematik formulalar bilan ishlash uchun keng imkoniyat 
ochib beradi. Funksiyalar to‘plami MS Excel dasturining ajoyib imkoniyatlaridan bo’lib, unda 400 
dan ortiq funksiyadan foydalanish mumkin. Bular matematik, mantiqiy, statistik, matn, moliya va 
boshqa turlarga bo‘linadi.
Mantiqiy ifodalar yordamida bajariladigan amallarni bajarishda mantqiy funksiyalardan 
foyadalanish mumkin. MS Excelda quyidagi mantiqiy funksiyalar mavjud: