Ўзбекистон республикаси ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлиги муҳаммад ал-хоразмий номидаги

 
KENG POLOSALI KIRISH TARMOQ TEXNOLOGIYALARI TUZILISHI 
VA MODELLARI 
 
V.A. Namozov (magistrant, Muhammad al-Xorazmiy nomidagi TATU SF) 
Bir necha yil oldin turar-joy foydalanuvchilari uchun Internetga ulanish deyarli 
faqat burama mis juftligi orqali umumiy foydalaniladigan telefon tarmoqlari (PSTN) 
orqali amalga oshirilardi. Yangi xizmatlar talablari yuqori tezlikdagi keng polosali 
ulanishni talab qiladi va Internet taklif qiladigan xizmatlarni qo'llab-quvvatlashga 
qodir bo'lgan bir necha so'nggi milya echimlarni (xDSL, HFC, FTTx, PLC, FWA, 
Sun'iy yo'ldosh…) ishlab chiqishga olib keldi. 
Internet-trafikning tezkor o'sishi va tarmoqli kengligi keng dasturlar tolali 
tarmoqlarning kirish tarmog'i segmentiga kirib borishini kuchaytirmoqda. Yaqinda 
Cisco tomonidan prognoz qilingan 2009 va 2014 yillar orasida global Internet-trafik 
to'rt baravar ko'payadi, chunki videoga boy xizmatlar eng ko'p tarqalgan trafik 
hisoblanadi. Uch o'lchovli video va super HD video kabi zamonaviy Internet-
videoning 23 baravar ko'payishi, videoaloqa trafigi, masalan, video qo'ng'iroqlar va 
videokonferentsiyalarning 7 baravar ko'payishi taxmin qilinmoqda. 2014 yilga kelib 

---

27 
mobil ma'lumotlarning 66% video trafikni tashkil etadi. Ultra HD video va bepul 
tomosha qilish videosi kabi yangi paydo bo'layotgan dasturlar o'tkazuvchanlik 
talablarini yanada kuchaytiradi. Kelgusida tarmoqli kengligi talablarining o'sishiga 
qarshi, 
dunyoning 
turli 
burchaklarida 
Fiber-To-The-x 
(FTTx) 
tarmoqlari 
joylashtirildi. FTTx, ya'ni FTTH (uy), FTTC (chekka) va FTTB (bino) modellari 
to'g'ridan-to'g'ri uyga yoki unga yaqin tolaga ulanishni taklif qiladi [1]. 
1-rasm. Kirish tarmoqlarining fizik topologiyasi variantlarini ko'rsatadigan tarmoq tuzilishining 
sxemasi 
FTTx modellari 1-rasmda ko'rsatilgandek fizik nuqta-ko'p nuqtali (P2MP) yoki 
nuqta-nuqta (P2P) topologiyasiga asoslangan.
FTTx modellarining aksariyati passiv optik tarmoq (PON) ga asoslangan bo'lib, 
uning iqtisodiy samaradorligi va bit uchun kam energiya sarfi hisoblanadi [3]. Fizik 
P2MP topologiyasiga ega bo'lgan PON, passiv quvvat ajratuvchi optik tarqatish 
tarmog'idan (ODN) kelib chiqadigan ko'plab afzalliklarga ega. N abonentlari uchun 
PON markaziy idorada (CO) bitta qabul qilgichni talab qiladi va umuman olganda N 
+ 1 transmitterlarni keltirib chiqaradi. Umumiy oziqlantiruvchi tolalar CO maydonini 
tejaydi va oson tugatishga imkon beradi. Uning kamchiliklari ODNning quvvatni 
ajratish xususiyati tufayli o'tkazuvchanlik, ulanish va foydalanuvchi sonini yanada 
kengaytirishning cheklanishida. CO va P2P topologiyasidagi har bir foydalanuvchi 
o'rtasidagi ajratilgan tarmoq kengligi va tola ushbu cheklovni yengib chiqadi, 
shuningdek, ma'lumotlarning maxfiyligi va xavfsizligi kabi boshqa foydali 
xususiyatlarni taqdim etadi. P2P ning asosiy kamchiligi shundaki, yuqori zichlikdagi 
tolalarni boshqarishni talab qiladigan CO da tolaning ko'pligi va tugashi. 
Umuman olganda, keng polosali ulanish texnologiyalari fizik vositalar 
tomonidan ikkita katta guruhga bo'linishi mumkin, ya'ni: 
Simli (yoki statsionar) texnologiyalar: Ruxsat etilgan chiziqli echimlar mijozdan 
xizmat etkazib beruvchiga to'g'ridan-to'g'ri "simli" ulanishni ta'minlaydigan jismoniy 

---

28 
tarmoq orqali aloqa qiladi. Ba'zi mualliflar simli texnologiyalarni mis va tolali bazaga 
ajratadilar [2].