Ўзбекистон республикаси ахборот технологиялари ва коммуникацияларни ривожлантириш вазирлиги тошкент ахборот технологиялари университети

 Узлуксиз алоқа каналларининг асосий тавсифлари ва ҳар бири 
тўғрисида маълумот 
Узлуксиз алоқа каналларнинг асосий тавсифлари бўлиб қуйдагилар 

---

295 
ҳисобланади: 
-- ўтказиш йўлаги; 
-сўниш; 
-бузилишларга бардошлиги; 
-шовқинлар; 
- ўтказувчанлик қобилияти; 
-маълумотларни узатиш тўғрилиги; 
-солиштирма нарҳи; 
-амплутуда-частотали тавсифи. 
Ўтказиш йўлаги (Bandwidth) - чиқиш сигнал амплутудасининг 
киришдагига нисбати олдиндан берилган чегарадан (одатда 0,5) ошадиган 
частотани узлуксиз диапазони, яьни ўтказиш йўлаги синусоидиал сигналнинг 
частота диапазонини аниқлайди. Бунда сигнал алоқа канали бўйича
бузилишсиз узатилади. 
Ўтказиш йўлаги фақат шу йўлак ичидаги частоталарни ўтказади. 
Ўтказиш йўлаги қанча кенг бўлса, алоқа линиядан шунча кўп юқори 
частотали компонентлар ўтади, бундан келиб чиқадики олинган сигнал 
шунга ишончлироқ, узатилган сигналга ўхшайди. 
Сўниш (attenuation) белгиланган частотали сигнални канал бўйича 
узатишда сигнал амплутудаси ёки қуввати нисбатан камайиши тарзида 
аниқланади. 
А =10lgP
чиқ
/P
кир
(дб), 
бу ерда P-сигнал қуввати. 
А – ҳар доим манфий катталик,чунки кучланишсиз P
чиқ
кир
. 
Масалан: витая жуфтлик кабелли 5-категория(юқори тезликли)-23,6 дб 
100МГц частота учун, 3-категория (паст тезликли) учун -11,5 дб 10 МГц 
частота учун ташкил этади. 
Бузилишларга бардошлиги - линияни бузилишларга бардошлиги ички 
ўтказувчиларга ташқи мухит ҳосил қилаётган бузилишлар даражасини 
камайтириш хусусиятини аниқлайди. У ишлатилаётган физик мухитнинг
турига, ҳамда линияни ўзининг экранлаштириш ва бузилишларни йўқотиш 
воситаларига боғлиқ. Бузилишларга бардошлиги радио линияларда паст, 
кабелли линияларда яхши, ОТАЛ да аъло. 
Шовқинлар реал каналда доимо мавжуд. Узатиш мухити билан боғлиқ 
мухим параметри бўлиб, олинган сигнал қувватининг (Ps) шовқин даража 
қувватига ( Р
N
) нисбати ҳисобланади. 
1 0 lg ( N P )
N
с и г н а л
S
S
ш о в к и н


(дб) 
Бу нисбатни юқори қиймати яхши сифатни, паст қиймати паст сифатни 
кўрсатади. 
Алоқа линияларни ўтказувчан қобилияти (throughput) - алоқа линияси 
бўйича максимал мумкин бўлган маълумот узатиш тезлигини характерлайди. 

---

296 
У секунддаги битда: бит/c, Кбит/c, Мбит/c ва хоказоларда ўлчанади. 
1.2-расм. Асосий тавсифлар ҳисобига бузилишлар 
У алоқа линия тавсифига боғлиқ бўлмай, қандай сигнал (аналог, 
рақамли) узатилаётганига боғлиқдир. Кодлаш усулига ҳам боғлиқдир. 
Маълумотлар узатиш тўғрилиги - ҳар бир узатилаётган маълумотлар бити 
учун бузилиш эҳтимоллигини характерлайди. Баьзи бирда бу кўрсатгич
битли хато жадаллиги (BER - Bit Error Rate) дейилади.