Ўзбекистон республикаси ахборот технологиялари ва коммуникацияларни ривожлантириш вазирлиги тошкент ахборот технологиялари университети

11.3.2. Транспорт даражаси 

---

101 
Транспорт 
даражасининг 
асосий 
функцияси 
амалий 
даража 
хабарларини охирги нуқталар (мижоз ва сервер) орасида узатишдан иборат. 
Интернетда иккита TCP ва UDP транспорт протокллари мавжуд. ТСР 
протоколи мантиқий боғланиш ўрнатиладиган узатишни, яъни тўлиб кетиш 
назорат қилинадиган ишончли узатишни таъминлайди. ТСР узун хабарларни 
қисқароқ хабарларга бўлишни амалга оширади ва ўта юкланишни назорат 
қилади. UDP протоколи мантиқий боғланиш ўрнатилмайдиган узатишни, 
яъни маълумотларни бузилиши ва йўқотилишига йўл қўйиладиган ишончсиз 
алоқа турини таъминлайди. Транспорт даражасининг алмашлаш бирлиги 
сегментлар
дейилади. 
11.3.3. Тармоқ даражаси 
Тармоқ даражаси иккита хостлар орасида дейтаграммаларнинг 
узатлишини таъминлайди. Интернет трансорт даражаси протоколи (TCP ёки 
UDP) сегмент ва жўнатиш манзилини тармоқ даражаси IP протоколига 
узатади, тармоқ даражаси IP протоколи эса сегментни охирги хостга 
етказади ва уни транспорт даражасига тескари узатади. Тармоқ даражаси IP 
протоколига эга бўлиб, у дейтаграмманинг майдонини ва уларнинг 
таркибини маршрутизаторлар ва охирги тизимларга интерпретацияланишини 
(талқин 
қилинишини) 
аниқлайди. 
Тармоқ 
даражаси 
шунингдек 
жўнатувчидан манзилгача дейтаграммаларнинг йўлларини аниқлаш учун 
мўлжалланган кўп сонли маршрутлаштириш протоколларига эга. IP 
протоколи 
ва 
маршрутлаштириш 
протоколларининг 
функционал 
фарқланишига қарамасдан уларни одатда умумий IP ном остида 
бирлаштирилади, бу билан уларнинг глобал Тармоқни ташкил этилишидаги 
боғловчи роли таъкидланади. 
11.3.4. Канал даражаси 
Тармоқ даражаси пакетни охирги тизимлар орасида маршрутизаторлар 
туркуми орқали узатилишини таъминлайди. Битта тугундан бошқа тугунга 
пакетни (дейтаграммани) ҳаракатланиши учун тармоқ даражаси канал 
даражаси хизматларига мурожаат қилади. Канал даражасининг асосий 
функцияяси маршрутдаги тугунлар орасида дейтаграммаоарни узатишдан 
иборат.
Канал даражаси ишлатиладиган алоқа линиясига мўлжалланган махсус 
протоколни ишлатади. Баъзан канал даражаси протоколлари тугунлар 
орасида ишончли узатишни таъминлайди. Транспорт ва канал даражалардаги 
ишончли узатишнинг фарқига эътибор беринг, ТСР протоколи хабарларнинг 
бутун ҳаракатланиши йўлида, канал даражаси протоколи эса фақат тугунлар 
жуфтлиги орасидаги ишончлиликни таъминлайди. Канал даражаси 
протоколларига Ethernet, Wi-Fi киради. Масалан, дейтаграмма битта 
оралиқда Ethernet протоколи орқали ва бошқа оралиқда РРР протоколи 

---

102 
орқали қайта ишланиши мумкин. Модомики, жўнатувчидан манзилга йўл 
одатда 
турил 
жинсли 
алоқа 
линияларидан 
ташкил 
топар 
экан, 
дейтаграммаларни узатиш турли канал протоколлари орқали амалга 
оширилиши мумкин. Канал даражаси алмашлаш бирлигини биз кадрлар деб 
атаймиз.