|
SIMSIZ SENSOR TARMOQNING ISHONCHLILIK MODELI
TO‘G‘RISIDA
B.I.Axmedov (assistent, Muhammad al-Xorazmiy nomidagi TATU)
M.R.Norboyeva (magistrant, Muhammad al-Xorazmiy nomidagi
TATU)
Simsiz sensorli tarmoqlar (SST) - bu monitoring, resurslar va jarayonlarni
boshqarish muammolarini hal qilish uchun mo‘ljallangan mahalliy tarmoqlar.
Simsiz sensor tarmoq miniatyura hisoblash moslamalari - datchiklar bilan
jihozlangan tugunlardan (harorat, bosim, yoritish, tebranish darajasi, joylashuvi va
boshqalar uchun sensorlar), ma’lum bir radio diapazonda ishlaydigan signal
uzatuvchi va avtonom quvvat manbaidan iborat. Bir nechta turli xil tugunlar
mavjud: datchiklar bilan jihozlangan va o‘lchovlarni amalga oshiradigan so‘nggi
qurilmalar, so‘ngi qurulmalardan ma’lumot xabarlarini uzatuvchi routerlar, simsiz
sensor tarmoqni boshqaruvchi koordinator, shuningdek simsiz sensor tarmoqni
boshqa tarmoqlar bilan bog‘laydigan shlyuzlar va ko‘priklar. Tarmoqqa
birlashtirilgan bunday tugunlar ma’lumot to‘plash, qayta ishlash va uzatish uchun
geografik taqsimlangan o‘z-o‘zini tashkil qilish tizimini tashkil qiladi va tobora
ko‘proq quyidagi sohalarda qo‘llanilmoqda:
tebranish, harorat, bosim va boshqalar kabi parametrlarni boshqarish
uchun aktuatorlarning mumkin bo‘lgan nosozliklarini o‘z vaqtida aniqlash;
real vaqt rejimida monitoring ob‘ektining masofaviy tizimlariga kirishni
boshqarish;
120
sanoat
aktivlarini
tekshirish
va
texnik
xizmat
ko‘rsatishni
avtomatlashtirish;
energiya va resurslarni tejash texnologiyalari;
Atrof muhitning ekologik parametrlarini boshqarish.
Yaqinda eng keng tarqalgan bo‘lib, parametrlari IEEE 802.15.4 standarti
bilan tartibga solinadigan simsiz sensor tarmoq, shuningdek ZigBee protokol
stekining spetsifikatsiyasi. Keyinchalik biz aynan shunday tarmoqlar haqida
gaplashamiz.
Bog‘lanish ta’minlanadigan fizik xudud o‘lchamlariga bog‘liq xolda simsiz
tarmoqlarning quyidagi kategoriyalarga farqlanadi:
simsiz shaxsiy tarmoq (Wireless personal-area network, PAN);
simsiz lakal tarmoq (Wireless local-area network, LAN);
simsiz regional tarmoq (Wireless metropolitan-area network, MAN);
simsiz global tarmoq (Wireless Wide-area network, WAN).
Simsiz sensor tarmoqni yaratish texnologiyalari ularning monitoring
sohasida boshqa echimlarga nisbatan afzalliklarini aniqlaydi: tugunlarning
avtonomligi, ularni erishish qiyin bo‘lgan joylarda joylashtirish imkoniyati, kam
quvvat sarfi, o‘z-o‘zini tashkil qilish qobiliyati. Simsiz sensor tarmoqning
kamchiliklariga ularning past darajadagi ishonchliligi kiradi, bu esa xatosiz va o‘z
vaqtida o‘lchov natijalarini keyinchalik qayta ishlash uchun tarmoq shlyuzlariga
etkazish ehtimoli sifatida tushuniladi. Simsiz sensor tarmoqning ishonchliligi
ko‘plab omillar bilan belgilanadi, ularning eng muhimlari: tugunlarning apparat va
dasturiy ta’minotining ishonchliligi, tarmoqni tarqatish maydoni, tugunlarning
o‘zaro joylashishi, tarmoqni muntazam parvarishlash davri, tarmoq qurilmalari
tomonidan ma’lumotlarni yig‘ish va uzatish intensivligi, uzatilayotgan axborot
paketlarining hajmi.
Ishlab chiqarilgan uzatishning ishonchliligi modeli paketni muvaffaqiyatli
uzatish ehtimolligini aniqlaydi.
Ushbu modelni simsiz sensor tarmoqning
i
-tugunidan
j
-chi qismiga
muvaffaqiyatli paket uzatish ehtimoli
p
ij
miqdorini ifodalaydigan ifoda bilan
tavsiflash mumkin.
Quyidagi jadvalda ushbu tarmoqlarni tavsifi 1-jadval
Tarmoq turi
Ta’sir
doirasi
Tavsifi
Standartlar
Qo‘llanish soxasi
Masofasi
va tezligi
simsiz shaxsiy
tarmoqlar
Foydalanuvch
idan bevosita
yakinlikda
o‘rtacha
Bluetooth, IEEE,
802.15, IRDA
Tashqi qurilmalar
kabellarning
o‘rnida
17metrgach
a
2 Mbit/s
simsiz
lokal
tarmoqlar
Binolar va
kampuslar
doirasida
yuqori
IEEE 802.15, Wi-
Fi, Hiper-LAN
Simli tarmoqlarni
mobil
kengaytirish
54 Mbit/s
simsiz regional
tarmoqlar
Shaxar
doirasida
yuqori
Patentli
IEEE 802.16,
Binolar va
korxonalar va
internet orasida
100 Gbit/s
121
WIMAX
belgilangan simsiz
simsiz
global
tarmoqlarS
Butun
dunyo
bo‘yicha
past
CDPD va 2, 2,5
va 3 avlod uyali
telefon orqali
tizimlar
Binodan
tashqarida
internetdan mobil
foydalanish
56 Kbit/s
ba’zida
170 Kbit/s
P
ij
ni hisoblash ifodasini quyidagicha yozish mumkin:
𝑝
𝑖𝑗
= 𝑄
𝑗
∑ 𝑃
(𝑘)
𝑃
𝑤
(𝑘)
𝑁
𝑎
𝑘=1
(𝜏
𝑗
)
bu erda Q
j
- bu
i
-tugun paketni marshrut jadvalidagi
j
-dan yuqori bo‘lgan
tugunlarga uzatmasligi ehtimoli:
N
a
- paketni bitta tugunga uzatish uchun muvaffaqiyatsiz urinishlarning
maksimal soni;
P
(k)
- k-urinishdan paketni uzatish ehtimoli:
𝑃
𝑤
(𝑘)
(𝜏
𝑗
)
- tugun paketni uzatish uchun
k
urinish qila olish ehtimoli bormi vaqt τ
j
.
Do'stlaringiz bilan baham: |
