Ўзбекистон республикаси ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлиги муҳаммад ал-хоразмий номидаги

 

---

207 
VIDEOKUZATUV TIZIMINI ISHLAB CHIQISHDA TASVIR SIFATINI 
OSHIRISH USULLARI 
S.S. Beknazarova (professor, Muhammad al-Xorazmiy nomidagi TATU) 
M.Sh. Bekmirzayeva (magistrant, Muhammad al-Xorazmiy nomidagi TATU) 
Zamonaviy videokuzatuv tizimlarining samaradorligini oshirish xodimlarning 
mehnatini yengillashtirishga imkon beradi. Аmmo aksariyat hollarda bunday tizim-
lardan foydalanish faqat videokameralarni oʼrnatish bilan cheklanadi va shu bilan 
birga operator bir nechta kameralarda nima boʼlayotganini doimiy ravishda kuzatib 
borishi kerak, ulardagi maʼlumotlar bir nechta monitorlarda ko’rsatiladi. Shu 
sababli, avtoturargohlarda videokuzatuv tizimlarini joriy etish bilan bir qatorda, 
yoqilgʼi quyish shoxobchalari, murakkab trafikka ega chorrahalar, bunday tizimlar 
uchun analitik yordam koʼrsatishni talab qiladi. Harakat detektorlaridan foyda-
lanish, bir nechta kameralarni intuitiv ravishda kuzatish imkonini beradigan qulay 
foydalanuvchi interfeysiga ega boʼlish, operator uchun monitorda maʼlum bir 
vaziyatga eʼtibor qaratish uchun, obʼektlarning harakatini va ularning parametr-
larini tahlil qilish zarurati tugʼildi. 
Shuni ham taʼkidlash kerakki, ochiq joylarda videokuzatuvni tashkil qilishda 
koʼpincha noqulay ob-havo sharoiti tufayli muammolar paydo boʼladi. Video-
kuzatuv tizimlariga qoʼyiladigan asosiy talab - bu bir vaqtning oʼzida operatorni 
ogohlantirib, qoida buzarlar tasvirga olingan kadrlar toʼplamini yoki video ketma-
ketliklar shaklida voqealar jurnalini yuritish. Ushbu harakatlarni amalga oshiruvchi 
blokning ishlashi harakat detektori ishiga asoslanadi, ammo mavjud tizimlarning 
aksariyat qismida harakat detektori kameralarga birlashtirilgan. 
Oʼz navbatida, bu yolgʼon signalni kamaytirish uchun harakatni aniqlash 
parametrlarini juda ehtiyotkorlik bilan tanlash zarur boʼladi. Harakat detektorini 
dasturiy taʼminot bilan reallashtirganda adaptiv algoritmlar va algoritmlardan 
foydalanish mumkin, faqat stabillashtirish, rang va yorqinlikni korrektsiyalash kabi 
qayta ishlov berishni hisobga olish kerak. 
Taklif etilayotgan dasturiy taʼminot tizimi qiyin yorugʼlik sharoitida olingan 
video materiallar sifatini yaxshilash uchun moʼljallangan masalan, yoqilgʼi quyish 
shoxobchalarida, toʼxtash joylarida, hovlilarda va yana boshqa joylarda videokuza-
tuvni tashkil etishda qoʼllaniladi. Tizimda uch bosqichli harakat detektori mavjud, 
kadrdagi vaziyat uch turga boʼlinadi: harakatsiz, kuchsiz va kuchli harakat. 
Harakat detektorlari muammolari, yaʼni ob-havo sharoiti tufayli yuqori sezuvchan-
lik, kamerani qimirlab ketishi va kadrdagi ozgina shovqinlar, bunday effektlarga 
qarshi sezilarli darajada taʼsir qiluvchi videoni stabillashtirish algoritm taklif etiladi 
Tizimni rivojlantirish uchun modulli yondashuvdan foydalanishga qaror 
qilindi, chunki tizimni amalga oshirishda modulli tashkilotdan foydalanish 
kelajakda minimal sarmoyalar bilan tizimni yanada modernizatsiya qilish yoki 
kengaytirishga imkon beradi. Modulli arxitektura, shuningdek, yanada keng 
dasturiy taʼminot imkoniyatlarini taqdim etadi. Taklif etilayotgan videokuzatuv 
tizimining asosiy modullari - bu tasvir sifatini oshirish, harakatni aniqlash va 

---

208 
videoni stabillashtirish. Ularga qoʼshimcha ravishda, tizim yadrosi modullar bilan 
ʼzaro bogʼliq kameralar, maʼlumotlar bazasi va foydalanuvchi interfeysi modullari. 
Qiymatlarni tasvirning dinamik diapazoniga [0, 255] keltirish uchun chiquv-
chi tasvirni sozlash koeffitsentiga va ishlov berilgan tasvirning oʼrtacha qiymat-
larning piksellarning yorqinligi asoslanib:
𝐼
𝑒𝑛𝑔
𝑥, 𝑦 =
𝐼
𝑚
𝑥,𝑦−𝐼
𝑎𝑣𝑔 
𝑥,𝑦
𝑤
𝑐𝑜𝑟
+C, 
𝐼
𝑚
(𝑥, 𝑦)-
MSR algoritmi modifikatsiyalangan logarifmik funktsiya bilan 
qayta ishlashdan keyin pikselning yorqinligi; 
𝐼
𝑎𝑣𝑔
(𝑥, 𝑦) −
va ishlov berilgan tasvirning oʼrtacha qiymatlarning 
piksellarning yorqinligi; 
𝑤
𝑐𝑜𝑟−
sozlash koeffitsentiga, eksperimental yoʼl bilan tanlanadi.
Oʼlchov 100 dan 30% gacha oʼzgartirilganda, harakatni aniqligini tavsiflovchi 
harakat faktori xuddi shunday darajada boʼladi va 15% dan kam boʼlgan oʼlchovda 
u sezilarli darajada yomonlashadi. Video oqimini barqarorlashtirishdan foydalanish 
kamerani silkitish darajasiga qarab harakatni aniqlash sifatini oʼrtacha 2-7% ga 
yaxshilashi mumkin, chunki bu omil algoritm ishlashiga sezilarli taʼsir koʼrsatadi. 
Videoni stabillashdan foydalanish operatorning vizual kuzatish imkoniyatlarini 
ham yaxshilaydi. 
Xulosa qilib quydagilarni keltirish mumkin. Tavsiya etilgan koʼrish sifatini 
oshirishga qaratilgan videokuzatuv tizimi, koʼrsatilgan maʼlumotlarning vizual 
sifatini yaxshilash va video oqimini stabillashtirish imkoniyati tufayli xavfsizlik 
xizmati samaradorligi yanada oshadi. Tavsiya etilgan harakat detektori va video 
maʼlumotlarni saqlash formati video arxivni har safar koʼrishda harakat 
parametrlarini hisoblashga hojat qoldirmasdan voqealarni koʼrishni sifatli 
boshqarish imkonini beradi. 
Foydalanilgan adabiyotlar roʼyhati: 
1. Ko-Cheung H,Wan-Chi S.,Extended analysis of motion-compensated frame difference for 
block-based motion prediction error, IEEE Transactions on Image Processing,2007,Vol.16 
(5),pp. 1232–1245. 
2. Rawat P., Singhai J., Review of Motion Estimation and Video Stabilization techniques for 
hand held mobile video, Intern. Journ. (SIPIJ), 2011, Vol. 2, no. 2, pp. 159–168. 
3. Фаворская М.Н., Зотин А.Г., Пахирка А.И. Метод улучшения цветных изображений 
на основе выравнивания спектральных диапазонов и коррекции контрастности // 
Механика, управление и информатика. 2012, № 8. С. 99–103. 
4. Choi D.H., Jang I.H., Kim M.H., Kim N.C., Color image enhancement based on single-
scale retinex with a JND-based nonlinear filter, In Proc. IEEE Int. Symp. Circuits and Syst., New 
Orleans, USA, 2007, pp. 3948–3951.