Ўзбекистон республикаси ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлиги муҳаммад ал-хоразмий номидаги

 
BESHINCHI AVLOD SIMSIZ TEXNOLOGIYASI (5G) 
A.A.Tursunova (assistant, Muhammad al-Xorazmiy nomidagi TATU) 
A.K.Madaminov(magistr, Muhammad al-Xorazmiy nomidagi TATU) 
Mobil aloqa tarmog’i bu shunday operator tarmog’iki, bir tomondan ovozli 
aloqani ta'minlash va Internetga ulanishni amalga oshirish, boshqa tomondan esa 
turli tuman gadjetlar spektri, sensorlar va aqlli qurilmalar bilan ta'minlashdir. 
Mobil aloqa standartining beshinchi avlodi (5G) – bu texnologik 
rivojlanishning yangi bosqichidir, ya’ni radiotarmoqlar orqali internetga kirish 
imkoniyatlarini kengaytirishga mo’ljallangan texnologiyadir. 
Beshinchi avlod simsiz texnologiyasi (5G) aniq va sezilarli afzalliklarga ega: 
yanada yuqori tezlik, ma’lumotlar almashinuvi jarayonida kamroq kechikish va 
kopgina qurilmalar uchun imtiyozli aloqa imkoniyati. Yangi standart bilan ishlash 
evaziga iqtisodiyotning deyarli barcha yo’nalishlari foyda oladi. Bunday 
qulayliklarni oddiy foydalanuvchilar ham sezadilar, chunki 5G xaqiqiy internet 
vositalarini yaratish imkoniyatini beradi. 
Yangi avlod mobil aloqa tarmog’ininig asosiy xizmatlari quyida keltirilgan:
 
o’ta keng polosali mobil aloqa (enhanced Mobile Broadband, eMBB),
 
kam kechikishlar bilan yuqori ishonchlikdagi mashinalararo aloqa (Ultra-
Reliable Low Latency Communication, URLLC),
 
ommaviy mashinalararo aloqa (Massive Machine-Type Communications, 
mMTC). 
5G mobil aloqa texnologiyasi quyidagi tasniflarga ega: 

---

152 
 
Past liniya bo’yicha yuqori tezlikni 20 Gbit/s gacha ko’tarish (ya’ni tayanch 
stantsiyadan mobilgacha); va teskari yo’nalishda 10 Gbit/s gacha ko’tarish. 
 
Abonent uchun amaldagi tezlikni 100Mbit/s gacha va undan ham 
ko’prog’iga oshirish. 
 
5G tarmog’ida spektral samaradorlikni 2-5 barobargacha oshirish. Past 
liniyaga: 30 bit/s/Gts, yuqori liniyaga – 15 bit/s/Gts. 
 
Energiya 
samaradorlikni 
ikki 
martaga 
ko’tarish 
- 
“Internet 
vositalari”qurilmalarining akkumulyatorini 10 yil davomida zaryadlantirmay 
ishlashiga imkon beradi. 
 
Radiointerfeysda kechikish vaqtini 0,5 ms gacha qisqartirish (URLLC - 
yuqori ishonchlikdagi mashinalararo aloqa xizmatlari uchun) va 4 ms gacha 
(eMBB - o’ta keng polosali mobil aloqa xizmatlari uchun). 
 
Abonent harakati tezligini 500 km/soatgacha oshirish. 
 
Ulangan qurilmalarning umumiy sonini 1mln./km
2 
gacha oshirish. 
 
SDN (Software-Defined Networks) dasturiy konfiguratsiyalangan tarmog’i 
operator qurilmalari hajmini kamaytiradigan va infratuzilma xizmatlarini 
soddalashtiradigan samarali texnologiya bo’lib xizmat qilishi mumkin. SDN 
xizmatlar sohasini bulutli texnologiyaga ko’chirishni va kompaniyalarning raqamli 
transformatsiyasini amalga oshiradi. Software-Defined Networks ning fundamental 
ish tamoyili bu tarmoq va ma’lumotlar uzatish qurilmalarini masofaviy 
boshqarishdan iborat, ya’ni dasturiy boshqaruvdir. Tarmoq vazifalarini 
virtuallashtirish 
NVF
 (Network Functions Virtualization) o’z o’rnida mobil aloqa 
operatorlarining ko’pgina tarmoq elementlarining turli vazifalarini virtuallashtirish, 
shuningdek “so’rov bo’yicha tarmoq”ni amalga oshirish imkonini berishi taxmin 
qilinadi. Ya’ni ma’lumotlar virtual muhitda (“bulutda”) qayta ishlanadi va 
saqlanadi. Klassik uskunalarda foydalanuvchi trafigini uzatish vazifasi saqlanib 
qolinadi.Bunday yondashuv beshinchi avlod tarmoqlarini tashkillashtirishda simsiz 
aloqada kuzatilayotgan tendentsiyalarga, aynan konvergentlikka mos keladi. 
Konvergentlik tarmoqdagi alohida ob’yektlarni yagona hisoblaydigan tarkibda 
integratsiyasilashni taklif qiladi. Tarmoqning ma'lum bir qismini tashkil qilish uchun 
operatorlar kerakli parametrlar to'plami bilan ishlab chiqilgan yechimlardan va o'ziga 
hos uskunalardan foydalanishni boshlab yuborishgan. 
5G virtualizatsiyasi va “so’rov 
bo’yicha tarmoq” operatorlar uchun DATA-markazlar va serverlarni oldindan 
tashkillashtirish imkonini beradi, ya’ni ularga yangi xizmatlarni joriy etish uchun 
vaqt sarfi va moliyaviy harajatlarni sezilarli darajada kamaytiradigan "quti" 
yechimini taqdim etadi.
Tarmoq arxitekturasiga nisbatan beshinchi avlodda ish jarayonini 
ta'minlaydigan uchta "bulutli" kitlar mavjud. 
1-jadval – Bulutli texnologiyaga asoslangan 5G tarmoq arxitekturasi