Ўзбекистон республикаси ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлиги муҳаммад ал-хоразмий номидаги

ANTENNANING RADIOTEXNIK TAVSIFLARI VA ULARGA TAʼSIR 
KO‘RSATUVCHI OMILLAR 
Sh.Sh.Akbaraliev (magistr, Muhammad al-Xorazmiy nomidagi TATU)  
Zamonaviy sharoitda antenna texnologiyasi radioelektronikaning eng tez 
rivojlanayotgan yo'nalishlaridan biridir. Antenna texnologiyasining zamonaviy 
yutuqlari elektronika, yarim o'tkazgich texnologiyasi, izchil radiooptikasi, 
optoelektronika.
Antennaning rivojlanishi radiotexnika rivojlanishi bilan chambarchas bog‘liq. 
Barcha turdagi antennalar o‘sha paytda qo‘yilgan amaliy talablarga javob 
beradigan tarzda yaratilgan. Birinchi juft antennani 1887 yilda germaniyalik Gerts 
Gerts tomonidan Angliya JK Maksvell tomonidan ilgari surilgan elektromagnit 
to‘lqinning mavjudligi nazariyasini tekshirish uchun ishlab chiqilgan. Uzatuvchi 
antenna bir-biriga yaqin bo‘lgan ikki shardir. Elektromagnit to‘lqin ikki shar 
orasidagi uchqun tushishi natijasida hosil bo‘ladi. Antennani qabul qilish uchun 

---

150 
uzuk antenna. 1901 yilda italiyalik G.Markoni birinchi bo‘lib okean aloqasini 
amalga oshirish uchun katta antennalardan foydalandi. Birinchi amaliy tipidagi 
uzatuvchi antenna 50 ta sarkazm mis simlarini qabul qiladi, ularning yuqori qismi 
gorizontal gorizontal chiziq bilan bog‘langan va ikkita qo‘llab-qutlovchi minoraga 
osilgan. Dastlabki kunlarda radioning asosiy qo‘llanilishi uzun to‘lqinli aloqa edi 
va antennaning rivojlanishi uzun to‘lqin diapazoniga qaratilgan edi. 
Antenna har qanday radiotexnik qurilmaning ajralmas qismi bo‘lib, atrofdagi 
kosmos orqali radio to‘lqinlari yordamida maʼlumotlarni uzatish yoki qabul qilish 
uchun mo‘ljallangan. Antennalarni ishlab chiqishda va ishlatishda ularning hisob-
langan qiymatlarga muvofiqligini tekshirish va iloji bo‘lsa, ularni yaxshilash uchun 
ularning radiotexnik xususiyatlarini eksperimental tarzda aniqlash zarur bo‘ladi. 
Antennaning Shovqin va shovqin taʼsir ko‘rsatuvchi omillar. Antennaning 
qabul qilish punktidagi shovqin va shovqin darajasi aloqa doirasiga katta taʼsir 
ko‘rsatadi. Eng kuchli shovqin elektr uzatish liniyalari, elektropoyezdlar, tramvay-
lar va trolleybuslarning havo liniyalari yaqinida kuzatilmoqda. Avtotransport 
vositalarining qabul qilinishiga avtomobil tizimlari va tarkibiy qismlari tomonidan 
yuzaga keladigan shovqin va shovqin kuchli taʼsir ko‘rsatishi mumkin. 
SB qabul qiluvchisi juda zaif signallarni va shovqinlarni qabul qilish va 
kuchaytirishga qodir bo‘lgan juda sezgir qurilma, ayniqsa, bu signallarning manba-
ni bir necha o‘n santimetr masofada bo‘lsa. Radio karnayida eshitiladigan har 
qanday shovqin deyarli radio tashqarisidagi manbadan kelib chiqadi. Ushbu radio 
shovqin qavatini bostirish va minimallashtirish uchun mo‘ljallangan (past 
chastotali shovqinni bostiruv-chi va shovqinni cheklovchi). 
Antennaning tashqi shovqin va transport vositalarining shovqinlari taʼsirini 
boshqarish va kamaytirish bo‘yicha bir necha ko‘rsatmalar mavjud. Avvalo, elektr 
zanjirlarida shovqin yo‘qligini tekshiring. Buning uchun qabul qilgichning shovqin 
darajasini dvigateli o‘chirishdan oldin va keyin uzilgan antenna bilan taqqoslan-
gan. Xuddi shu shovqin darajasi elektr zanjirlarida hech qanday shovqin yo‘qligini 
anglatadi. Tashqi shovqinning eng kuchli manbai bu SBS radiosi o‘rnatilgan 
avtomobilining antenna tizimi. Agar siz ushbu sababni mumkin deb hisoblasangiz, 
shunchaki dvigatelni o‘chiring va kalitni "Asboblar yoqilgan" holatida qoldiring. 
Bunday holda, radio quvvatga quvvat beriladi, ammo antenna tizimi ishlamaydi. 
Agar shovqin sezilarli darajada kamaygan bo‘lsa, u holda sizning avtomobilin-
gizning antennatizimi shovqin manbasi hisoblanadi. Ularni kamaytirish uchun 
dvigatelni sozlash va eski sham va simlarni almashtirish kerak. Yuqori kuchlanishli 
silikon izolyatsiyalangan simlardan va bostirish rezistorli sham qopqog‘idan, 
shuningdek tanaga qo‘shimcha qop-qoq simidan foydalanish mumkin. Ushbu 
chora-tadbirlar dvigatelining antenna tizimidan shovqin darajasini pasaytiradi. 
Ogohlantirish: Avtomobillarini taʼmirlash tajribasi bo‘lmagan holda, antenna 
tizimini taʼmirlanmagan yoki qayta jihozlanmang. Buning uchun xizmat ko‘rsatish 
stansiyasiga murojaat qilish to‘g‘riroq. Avtomobil alternator cho‘tkalari uchqunida 
karnayning balandligi har xil bo‘lgan ovozga o‘xshash shovqin paydo bo‘lishi 
mumkin. Ushbu shovqin komutator cho‘tkalarining ifloslanishidan kelib chiqadi va 

---

151 
aloqa joylarini toza mato yoki kontaktni tozalash uchun maxsus aksessuarlar bilan 
artib olib tashlanadi. 
Voltaj regulyatori o‘rin kontaktlarining sakrashi tufayli radio karnayida 
yoqimsiz shovqinli tovushni keltirib chiqarishi mumkin. Ushbu shovqinni bostirish 
uchun voltaj regulyatorining batareyasi va terminallari o‘rtasida kondensatorli 
koaksiyal simi filtrini o‘rnatish kerak. antenna to‘xtatuvchisi, shuningdek, SB 
aloqasiga xalaqit taʼsirini kamaytirish uchun kontaktlarni va cho‘tka sirtlarini toza 
saqlashi kerak. Baʼzida SBS aloqasi uchun shovqin manbalari avtomobilining 
elektromexanik qurilmalari bo‘lishi mumkin: fan koeffitsiyenti, elektr oynalari, 
o‘chirish mexanizmi, ular koaksiyal kondensatorlar tomonidan shovqinlarniman 
bostirish uchun bloklanadi (avtoulovlarga xizmat ko‘rsatish bo‘yicha mexanik 
bilan maslahatlashing). 
Hatto g‘ildiraklar va shinalar ham quruq avtomagistralda harakatlanayotganda 
SBS aloqasi uchun xalaqit manbai bo‘lishi mumkin. Elektrostatik g‘ildirak 
shovqini g‘ildirak o‘qlari va karter orasidagi statik zaryadni olib tashlash uchun 
kamon kollektorlarini o‘rnatish orqali bostiriladi. Shinalarning statik zaryadi har 
bir shinaning ichiga maxsus piyodalarga-statik kukun surtish orqali kamayadi. 
Antenna Sarona shovqin - momaqaldiroq paytida yoki undan oldin uchli 
antennalardan foydalanganda keng tarqalgan. Chiqishning yagona yo‘li - 
momaqaldiroqni bosib o‘tish yoki uni kutish.