Ўзбекистон республикаси ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлиги муҳаммад ал-хоразмий номидаги

AVTOMOBIL RAQAMLARINI SEGMENTLARGA AJRATISH VA TANIB 
OLISH ALGORITMI 
X.G. Gaziyev (doktorant, Muhammad al-Xorazmiy nomidagi TATU) 
M.Z. Ergasheva (magistrant, Muhammad al-Xorazmiy nomidagi TATU) 
Ob'yektlarni tasvirlarda aniqlash - bu axborot texnologiyalari sohasidagi eng 
tez rivojlanayotgan yo‘nalishlardan biri. Bunday e'tirofga ehtiyoj turli sohalarda - 
harbiy va xavfsizlik tizimlaridan tortib tibbiy diagnostika hamda transport 
harakatini boshqarishga qadar paydo bo‘ladi. 
Ishning maqsadi - mavjud bo‘lgan usullarni o‘rganish va avtomobil raqamini 
aniqlash uchun tasvirdagi ma’lumotlarni tahlil qilish hamda qayta ishlashni 
ta’minlaydigan mulkni tanib olish algoritmini ishlab chiqish. 
Kompyuter texnologiyalari rivojlanishining hozirgi holati tanib olish 
tizimlaridan keng doirada, shu jumladan belgilarni avtomatik ravishda aniqlash 
sohasida foydalanishga imkon beradi. Kuchli mikroprotsessorlarning mavjudligi va 
arzonligi sababli, amalda turli xil tanib olish tizimlarini amalda qo‘llash mumkin, 
masalan, avtomobillarning harakatlanishini videokuzatuv orqali davlat raqamlarini 
tezda tanib olish mumkin. 
Masofadan turib o‘rnatilgan videokamera tomonidan olingan tasvirlar asosida 
tanib olish amalga oshirilishi mumkin. Bunday tasvirlarni tahlil qilishning muhim 
xususiyati olingan tasvirlarni real vaqtda tanib olishdir. Tanib olish natijasi davlat 
raqamini tashkil etadigan belgilar to‘plamidan iborat bo‘lishi kerak. Avtomobil 
raqamini tanib olish quyidagi bosqichlarni o‘z ichiga oladi: binarizatsiya, 
segmentatsiya, davlat raqamini lokalizatsiya qilish, individual raqamlarni 
identifikatsiyalash va ularni tanib olish. 
Ushbu maqsadlarga erishish quyidagi vazifalarni hal qilish zarurligini 
belgilaydi: 
1. Segmentatsiya usullari va vositalarini tahlil qilish 
2. Belgilarni aniqlashning optik tizimining tuzilishi va funktsiyalarini ishlab 
chiqish 
3. Asl tasvirni binarizatsiya qilish usulini tanlash 
4. Kontur segmentatsiyasi algoritmlarini ishlab chiqish va tadqiq qilish 
5. Tanib olish usulini tanlash va uning samaradorligini baholash 
6. Avtomobil raqamlarini optik tanib olish tizimi uchun dasturiy ta’minotni 
ishlab chiqish. 

---

124 
Tanib olish uchta asosiy bosqichdan iborat: oldindan ishlov berish, 
segmentatsiya va tanib olish. 
Oldindan ishlov berish - bu kiritilgan tasvirni binarizatsiya qilishdan iborat 
bo‘lib, keyingi tahlil uchun ma’lumot miqdorini kamaytiradi. Binarizatsiya 
jarayoni bu rangli (yoki kulrang) tasvirni ikki rangli qora va oq rangga 
aylantirishdir. 
Binarizatsiya qilinganidan so‘ng, davlat raqami segmentlanadi va unda 
tasvirlangan alohida belgilar tanib olinadi. 
Quyidagi rasmda tavsiya etilgan tasvirni qayta ishlashning blok-sxemasi 
keltirilgan. 
 
1-rasm. Filtrlarni ketma-ket qo‘llash blok-sxemasi 
Tanib olish uchta asosiy bosqichdan iborat: oldindan ishlov berish, 
segmentatsiya va tanib olish. 
Oldindan ishlov berish - bu kiritilgan tasvirni binarizatsiya qilishdan iborat 
bo‘lib, keyingi tahlil uchun ma’lumot miqdorini kamaytiradi. Binarizatsiya 
jarayoni bu rangli (yoki kulrang) tasvirni ikki rangli qora va oq rangga 
aylantirishdir. 
Binarizatsiya qilinganidan so‘ng, davlat raqami segmentlanadi va unda 
tasvirlangan alohida belgilar tanib olinadi. 
Ob’yektlarni tanib olishning turli xil usullari va algoritmlari ishlab chiqilgan, 
ammo ularning har birining samaradorligi ko‘p jihatdan hal qilinayotgan 
muammoga bog‘liq. 
Izlanishlar natijasida transport vositalarining davlat raqam belgilarini 
segmentlarga ajratish va tanib olish algoritmlari o‘rganib chiqildi. Bu algoritmlar 
asosida yaratilgan dasturlar avtotransport vositalarining davlat raqamlarini 
segmentatsiyalash va belgilarini aniqlashni amalga oshiradi. Tajribalar shuni 

---

125 
ko‘rsatdiki, raqamlarni segmentlash algoritmi samarali va 90% aniqlikdagi son 
qismlarini aniqlaydi. 
Ushbu usulni avtomashinalarning davlat raqamlarini tanib olishda qo‘llash, 
shuningdek, turli xil sharoitlarda foydalanilganda ushbu usulni takomillashtirish 
keyingi tadqiqot mavzusi hisoblanadi.