Ўзбекистон республикаси ахборот технологиялари ва коммуникацияларини

Регрессия параметрларини аниқлигини баҳолаш. 
Y
X
ва
Y
X
XY


,
,
,
катталикларнинг топилган қийматларини (7.10) ифодага 
қўйиб, танланма коррелация коэффициентининг қийматини топамиз: 
1.0352
74
.
1
*
58
.
0
6
.
13
*
85
.
1
2
.
26







Y
X
t
Y
X
XY



5
.
0
0352
.
1


t

бўлгани учун Х
i
 ва Y
j
 миқдорлар зич коррелацион 
боғланишга эга, яъни Y
j
ўртача қийматлар зич жойлашган экан. 

---

70 
YARIM O`TKAZGICHLI MATERIALDAN TAYYORLANGAN YUPQA 
PARDALAR OLISH TEXNALOGIYASI 
P.I. Movlonov, S. G’aniev
 ТАТU Farg’ona filiali 
Yarim o`tkazgichli materialdan tayyorlangan yupqa pardalar termovakuum 
xolatda polomid asosga shixtani bug`latish usuli bilan olinadi. Chunki bu usul bilan 
olingan yupqa pardalarning tenzosezgirligi yuqori bo`ladi. Bu jarayonda yuqori 
avtomatlashtirishdan foydalaniladi. Bug`latish jaryoni parametrlari va qurilma 
qismlarini boshqarish dastur asosida IBM-PC kompyuter bilan oldindan 
tayyorlangan texnologik karta bo`yicha olib boriladi. 
Bug`latilayotgan moddalarni bug`latish uchun 3 ta alohida bug`latgichlardan 
fodalaniladi.Ularning temperaturalari termopora yordamida nazorat qilinadi 
.Jarayondagi eng muhim parametrlardan biri bu asos temperaturasidir. 
Bug`latgichlar ustida aylanuvchi karuselga maxkamlangan asoslarni kerakli 
temperaturada ushlab turish uchun galogen lampadan foydalaniladi.Olinadigan 
pardalarning xarakyeristikalari bir xil bo`lishi uchun karuselni bug`latgichlar ustida 
aniq bir tezlik bilan aylantirish zarur. 
Yupqa pardalar olish 2 ta asosiy va yordamchi nazorat namunalari orqqali 
amalga oshiriladi. Yordamchi nazorat namuna texnologik to`siqda joylashtirilgan 
bo`lib yupqa pardalarning boshlang`ch qiymatlari beriladi. Yordamchi nazorat 
namunanaing qarshiligi yetarli qiymatga yetgach texnologi to`siq ochilib shixtani 
asosga bug`latish boshlanadi. Asosiy nazorat namuna yupqa pardaning qarshiligiga 
teng qarhsilikka erishganda jarayon to`xtaydi.
Ish tugatilganidan keyin hamma parametrlar kompyuterda saqlanadi. Bu esa 
keyingi ish jarayonida ulardan foydalanish imkonini beradi. 
Jarayondagi parametrlarning o`zgarishi signallar orqali kompyuterda nazorat 
qilnadi. Faqatgina qrashilik namunalarining qarshiliklari keng diapazonda 
o`zgarganligi sabbli uni faqat raqamli voltmetrda avtomatik ravishda o`lchash 
mumkin xalos. 
Karusel aylanish tezligini o`lchash uchun o`qiga tirqishli disk o`rnatilgan 
bo`lib bu tirqishdan fotodioddan chiqqan nurlanish o`tib aylanish tezligini 
o`lchagich fotodiodga tushadi. Agar karusel tezligi dasturda belgilangan tezlik bilan 
bir xil bo`lmasakodning yangi qiymati kiritiladi. Bukod analog kuchlanishga 
aylantirilib dvigatel orqali boshqarish blokiga jo`natiladi. Bu bo`lim anlogli 
optoelektronchiqarish va kiritih kanallari bo`lgan quvvat kuchaytirgichdir. 
Butun texnologik jarayon kompyuterda nazorat qilinadi. 1-rasmda dasturning 
ishchi oynasi ko`rsatigan. Uning ishchi oynasi quyidagicha : 
Menyu satri 
Boshqarish paneli 
Bug`latgich va lampaning berilgan kattaligini ko`rsatish oynasi 
Nazorat namuna qarshilik qiymati karuselning aylanishlari soni va to`siqning 
holatini ko`rsatuvchi oyna 
Vaqtni qayd etish oynasi

---

71 
Ko`rsatma berish kordinatalari oynasi 
Bug`latish jarayonini ko`rsatuvchi oyna 
Asosiy va yordamchi nazorat namunalarini korsatuvchi oyna 
Jarayon borishini ko`rsatuvchi va nazorat qiluvchi oyna ishlash uchun qulay 
qilib tuzlgan. Xar bir blokning faoliyati bu oynada aks etadi. Bloklardagi ishni 
o`zgartirish uchun maxsus tugmalar ham joriy etilgan. Jarayonning butun vaqti 
davomida dastur hamma o`lchangan kattaliklarni eslab qoladi. Dastur esida saqlab 
turishining maksimal vaqti 4,5 soatdir. Undan so`ng dastur hamma ketma-ket kelgan 
qiymatlarni qayd eta olmaydi. Lekin hamma boshqaruvchi harakatlarni bajarishda 
davom etadi.
Ushbu yarimo`tkazgichli materiallar aviasozlikda, qurilish sanoatida, 
asbobsozlik va samlyotsozlikda ishlatiladi. Bizning maqsadimiz aralashmali yarim 
o`tkazgichli moddalarni olish texnologiyasi juda murakkab bo`lganligi, uning 
parametrlari temperaturaga bog`liqligini bilgan holda ushbu dastur yordamida yarim 
o`tkazgich moddalarning barcha parametrlari nazorat qilinadi va bug`latish 
jarayonini qaytadan kuzatish shu bilan birgalikda dasturni saqlagan xolda hech 
qanday paramametri o`zgarmagan xolda qayta bug`latish imkonini beradigan 
buloyixani keng tadbiq qilish.

---

72