54
faollashmoqda. Mamlakatimiz bank va moliya muassasalari Internet global tarmog‘i va mobil
aloqa vositalari orqali o‘z mijozlariga masofadan turib, elektron to‘lovlar, «SMS-banking»,
«Mobil-banking» kabi interaktiv bank xizmatlarni ko‘rsatmoqdalar.
Elektron tijorat va elektron to’lovlarning rivojlanishi aholiga,xizmat ko’rsatish
hamda
savdo sotiq sohasiga bir qator qulay imkoniyatlar taqdim etmoqda. Bu tizimning rivojlanishi
ta’sirida kelgusida ulkan yutuqlarga erishiladi.Masalan, biror aholiga maishiy xizmat ko’rsatish
faoliyati bilan shug’ullanuvchi firmamisolida buni ko’rib chiqamiz:
quyida hozirgi kunda hisob-kitob jarayonlarininguch usuli:
-naqd pul orqali;
-terminal orqali;
-shartnoma asosidagi
ko’rinishlari keltirilgan.Hisob kitobning naqd ko’rinishi orqali bajarilgan qismida pul
mablag’lari inkassa tashkiloti orqali, ya’ni ma’lum hisob-kitoblar
bajarilgandan keyin maishiy
xizmat ko’rsatish faoliyati bilan shug’ullanuvchi firmaning asosiy
hisob raqamiga borib
tushadi.Terminal orqali hisob-kitoblardan tushgan pul mablag’lari avval maishiy xizmat
ko’rsatish faoliyati bilan shug’ullanuvchi firmaning terminal schyotiga va undan kerakli hisob-
kitoblar bajarilgandan keyingina asosiy hisob raqamiga borib tushadi.Shartnoma orqali
bajarilgan xizmatlar xizmat ko’rsatuvchi va mijoz o’rtasidagi kelishuv asosida tuzilgan
shartnoma asosida mijozning hisob raqamidan xizmat ko’rsatuvchining hisob raqamiga borib
tushadi.
1-rasm. Maishiy xizmat ko’rsatish faoliyati bilan shug’ullanuvchi firma hisob-kitob jarayoni.
Mamlakatimizda elektron to’lov tizimini rivojlantirish va takomillashtirish bo’yicha keng
amaliy ishlar olib borilmoqda. Bu borada qabul qilingan qonun va qonun-osti hujjatlari bank va
to’lov tizimini tartibga solishga, elektron tijoratni rivojlantirishga qaratilgan.
Kelgusidagi elektron pul bilan muomala qilish tizimi pul muomalasining eng ommabop
va qulayusuliga aylanishi.Quyida keltirilganchizmada elektron to’lov avtomatlashgan tizimining
ko’rinishi ifodalangan:
55
2-rasm. Elektron to’lov avtomatlashgan tizimi.
Ushbu sxemada maishiy xizmat ko’rsatish faoliyati bilan shug’ullanuvchi firmaning
bankdagi hisob raqamiga xizmat ko’rsatilgan mijozlarning hisob raqamidan kelib
tushadi.Bankdagi hisob raqamga kelib tushayotgan pul birinchi to'g'ridan to'g'ri
soliqlardan
tozalanmagan hisob raqamga borib tushadi va soliq undirilishi uchun INN ga yuboriladi,
belgilangan soliq undirilgach tozalangan pul shaxsiy vrachlik punkitining soliqlardan tozalangan
hisob raqamiga tushadi.Bunda soliq undirilishi avtomat tarzda har bir xizmat ko’rsatilgan mijoz
schotidan keladigan pul mablag’idan yechib olinadi. Shunda soliq idorasi vakillarining vaqti ham
tejaladi. Shundan so’ng soliqlardan tozalangan hisob raqamidagi puldan yana bemalol zarur
bo’lgan har xil turdagi maxsulotlar, firma faoliyati uchun zarur bo’lgan
asbob uskunalar, ish
haqi, kommunal to’lovlar va boshqalar uchun sarflanishi mumkin bo’laveradi.
Do'stlaringiz bilan baham: