Ўзбекистон республикаси адлия вазирлиги

10.2. Sudning hal qiluv qaroriga nisbatan
qo‘yiladigan talablar


Sudning hal qiluv qaroriga nisbatan qo‘yilgan muhim talab uning qonuniy bo‘lishi hisoblandi. Sud ishda talab qilinayotgan holatlardan qat’i nazar, moddiy huquq normasini qo‘llash yoki qo‘llashni rad etish haqida qaror chiqaradi, lekin har qanday holatda ham huquqiy normaning mazmunini izohlaydi va uni ish holatlariga nisbatan tadbiq etadi. Fuqarolik ishlari yuritilayotganda jarayonning barcha bosqichida, buzilganligi yoki noto‘g‘ri qo‘llanganligi hal qiluv qarorining bekor qilinishiga asos bo‘ladigan protsessual normalarga qat’iy va aniq rioya qilinishi lozim (FPKning 377-moddasi).
Moddiy yoki protsessual huquq normalari qo‘llanilayotganda sud O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi, qonunlari, boshqa normativ-huquqiy hujjatlariga asoslanadi.
Shunday qilib, sud ishlarni O‘zbekistan Respublikasining Konstitutsiyasi va qonunlari asosida hal qilishi shart. Sud, agar O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi va qonunlariga zid bo‘lmasa, boshqa qonun hujjatlarini ham qo‘llaydi. Chunki nizoli munosabatni tartibga soladigan huquq normalari mavjud
bo‘lmagan taqdirda, sud shunga o‘xshash munosabatlarni tartibga soladigan huquq normalarini qo‘llaydi, bunday normalar mavjud bo‘lmaganda esa nizoni qonunlarning umumiy asoslari va mazmunidan kelib chiqqan holda hal etadi. Sud O‘zbekistan Respublikasining qonuniga yoki halqaro shartnomasiga muvofiq chet davlatning huquq normalarini ham qo‘llaydi (FPKning 14-moddasi).
Zero, hal qiluv qarorining qonuniyligi sudlar tomonidan umum e’tirof etilgan prinsip va normalarga, mamlakat halqaro shartnomalariga rioya etilishini anglatadi. Shuning uchun ham, agar O‘zbekiston Respublikasining halqaro shartnomasida O‘zbekiston Respublikasining fuqarolik sud ishlarini yuritish to‘g‘risidagi qonun hujjatlarida ko‘rsatilganidan boshqacha qoidalar belgilangan bo‘lsa, halqaro shartnoma qoidalari qo‘llaniladi (FPKning 1-moddasi uchinchi qismi).
Bu qoida, birinchi navbatda halqaro pakt va kelishuvlarda: 1948-yil 10-dekabrda BMT tomonidan qabul qilingan Inson huquqlari umumjahon deklaratsiyasi, 1950-yil 4-noyabrda qabul qilingan “Inson huquqlari va asosiy erkinliklari muhofazasi haqida”gi Yevropa Konvensiyasi, BMTning Bosh Assambleyasida 1966-yil 1-dekabrda qabul qilingan “Fuqarolik va siyosiy huquqlar to‘g‘risida”gi halqaro pakt va “Iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy huquqlar to‘g‘risida”gi halqaro pakt va boshqa shartnomalarda mustahkamlangan inson huquqlariga nisbatan tadbiq etiladi.