Ўзбекистон республикаси адлия вазирлиги тошкент давлат юридик институти

3 БОБ. ОДИЛ СУДЛОВ ТУШУНЧАСИ
ВА ПРИНЦИПЛАРИ 
 
ЎҚУВ МАҚСАДЛАРИ: 
Талабалар учун мазкур мавзу ўрганилиши одил судлов ва унинг 
демократик принциплари каби тушунчаларни аниқлаб олишга; одил 
судловнинг асосий белгиларини ва одил судлов принциплари тизимини 
кўриб чиқишга; одил судлов принципларини таснифлашга; одил 
судлов принциплари ривожланишини тушуниб олишга; одил судловни 
амалга оширишда принциплар ўрни ва ролини аниқлаб олишга имкон 
беради. 
 
3.1. Одил судлов ва унинг демократик принциплари 
 
Одил судлов тушунчаси. 
Суд ҳокимиятининг энг асосий 
вазифаси – одил судловни амалга оширишдир. “Судлар тўғрисида”ги 
Қонуннинг 3-моддасига мувофиқ Ўзбекистон Республикасида одил 
судлов фақат суд томонидан амалга оширилади. 
 
Ёдда сақланг!!!
Одил судлов – бу суд ва фақат 
суднинг фаолияти. 
Бу одил судлов суд ҳокимиятининг мутлақ ваколати эканлигини 
англатади. 
Маълумот учун!!! 
Одил судлов ўз шакли ва мазмуни бўйича 
ўзаро боғлиқ ва бир-бирини тўлдирадиган бир неча маънода 
кўрилиши мумкин: 
1) давлат фаолиятининг тури сифатида; 
2) суд ҳокимиятининг ваколати сифатида; 
3) ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолиятининг йўналишларидан 
(функцияларидан) бири сифатида. 
Одил судловнинг янада махсус тушунчалари ҳам мавжуд: ишни 
мазмунан ҳал қилиш; иш бўйича иш юритиш жараёни (суд ишларини 
юритиш). 
Одил судлов давлат фаолиятининг тури сифатида. 
Мазкур 
маънода одил судлов олдинги мавзу доирасида ҳокимиятлар 
бўлиниши тизимида суд ҳокимиятининг ўрни масаласи нуқтаи 
назаридан кўриб чиқилди. 

---

93 
Одил судлов
суд ҳокимиятининг ваколати сифатида. 
Ўзбекистон 
Республикаси Олий суди ва Олий хўжалик суди қўшма Пленумининг 
“Суд ҳокимияти тўғрисида”ги қарорида суд ҳокимиятининг қуйидаги 
таърифи берилган: “Суд ҳокимияти – бу судларнинг Ўзбекистон 
Республикаси Конституцияси ва қонунлари устуворлиги принципига 
сўзсиз риоя қилиш асосида жиноий, фуқаролик, хўжалик ишларини 
ва маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги ишларни кўриш бўйича 
ваколатидир”
1
. 
Мазкур таърифда одил судлов, биринчидан, суд ҳокимиятининг 
ваколати сифатида; иккинчидан, ишни мазмунан ҳал қилиш (низо ва 
келишмовчиликларни ҳал қилиш) сифатида; учинчидан, суд 
ишларини юритиш (жиноят, фуқаролик, хўжалик ва маъмурий суд 
ишларини юритиш) сифатида белгиланмоқда. 
Юқорида қайд этилганидек, кўп ҳолларда суд ҳокимияти ва одил 
судлов тушунчаси бир-бирига тенглаштирилади. Бу суд органлари 
пайдо бўлиши ва суд ҳокимиятининг шаклланилиши давридан буён 
мавжуд бўлган суд ҳокимиятининг тор тушунилиши. Ҳозирги кунда 
суд ҳокимиятига нисбатан илмий ёндашув одил судловни мазкур 
ҳокимиятнинг вазифаларидан бири сифатида белгилайди, бу эса одил 
судловнинг низо ва келишмовчиликларни ҳал қилиш воситаси 
сифатида ўрганилишига сабаб бўлмоқда.