Ўзбекистон республикаси адлия вазирлиги тошкент давлат юридик институти

Хавфли вазиятнинг пайдо бўлиши ҳам, авария ҳам айни бир жойнинг 
ўзида бир вақтда юз берган бўлиши мумкин. Бироқ, кўпинча макон 
ўлчови ҳам, вақт ўлчови ҳам турлича бўлади. Йўлдаги хавфли вазият 
билан авария вазиятини бир-биридан муайян муҳлат ажратиб тура-
ди. Ана шу муҳлат ичида ҳайдовчилар, пиѐдалар аварияга йўл 
қўймасликка уриниб кўрадилар. Хусусан, шу муҳлатда транспорт во-
ситаси ва пиѐдалар ўз ҳаракат тезликларига мос келадиган масофани 
босиб ўтадилар. Ҳодиса барча қатнашчиларининг хатти-

---

ҳаракатларига имкон қадар тўлиқроқ баҳо бериш учун хавфли вазият 
юзага келган жойни аниқлаш фавқулодда муҳимдир. Жойда амалга 
ошириладиган ушбу иш транспорт воситаларининг (ҳаракат 
йўналишини, тормоз ва бошқа шу кабилар) изларини, йўлнинг транс-
порт воситалари ҳаракатланадиган қисмида пиѐдаларнинг изларини 
қидириш ва уларнинг ҳолатига баҳо бериш зарурати билан боғлиқ 
бўлиб, аксарият ҳолларда ҳодиса юз берган жойни кўздан кечиришнинг 
доираси кенгайтирилишини тақозо этади. Тормоз излари алоҳида 
муҳим аҳамиятга эга. Бундай изларнинг бошланиш қисми, одатда, ха-
вфли вазият юзага келган жойга мос келади ва унга қараб, транспорт 
воситасининг ҳаракат тезлиги ҳақида хулосага келиш мумкин. Излар-
да акс этган тормоз йўлининг узунлиги айниқса синчиклаб ўлчанади. 
Йўл қопламасининг (асфальт, тупроқ йўл, қуруқ ѐки ҳўл асфальт ва 
бошқа шу кабилар) ҳолати албатта қайд этилади. Шунинг ѐрдамида 
муайян даражада тормоз йўли аниқланади. 
ғилдирак қопламасининг шакли акс этадиган ва кўпинча ЙТҲ юз 
берган жойда топиладиган изларга қараб, ушбу изларни қолдирган авто-
машинанинг русуми, модели аниқланади. Мана шу маълумотлар яширин-
ган ҳайдовчилар ва транспорт воситаларини қидиришга ѐрдам беради. 
ЙТҲ ҳар бир қатнашчисининг ролини аниқлаш ва унинг механизми-
ни тиклаш учун бошқа излар: нур тарқатадиган фаралар ойналари, олд ой-
нанинг 
синиқ 
парчалари, 
уларнинг 
транспорт 
воситалари 
ҳаракатланадиган йўл қисмидаги жойлашуви; худди мана шу жойлардан 
ва уларга туташ ҳудудлардан топиладиган транспорт воситаларининг 
тўқнашиши натижасида бузилган ѐки узеллар ва агрегатларнинг техник 
жиҳатдан носозлиги туфайли ишдан чиққан деталлар; тормоз 
суюқлигининг излари, асфальтдаги мой доғлари, пиѐдаларнинг излари, 
киряланиш излари, транспорт воситалари ва пиѐдаларнинг ўзларида мав-

---

жуд бўлган нуқсонларнинг излари муҳим роль ўйнайди. Буларнинг 
ҳаммаси тегишли шакллари, миқдорлари, характери ва ўзаро жойлашуви-
нинг хос хусусиятларини ҳисобга олган ҳолда ҳодиса механизмини тик-
лаш учун фавқулодда муҳим аҳамият касб этади ва улар криминалистик 
воситалар: фотосуратга олиш, киносуратга тушириш, турли тарх ва схе-
малар тузиш орқали, ҳозирги замон нусха кўчириш воситалари ва бошқа 
шу кабилар ѐрдамида синчковлик билан қайд этилиши лозим.