Ўзбекистон республикаси адлия вазирлиги тошкент давлат юридик институти

йўлнинг ҳаракат амалга оширилаѐтган қисмида пиѐдалар ва бошқа 
транспорт воситаларининг бор-йўқлигига, уларнинг ҳаракат 
йўналишлари ва тезлигига доир масалаларни ўз ичига олади. 
Санаб ўтилган шароитларнинг барчаси трассада мунтазам равишда 
ўзгариб боради ва ҳайдовчидан ўз ҳаракатларини мавжуд шароитларга 
мослаб боришни талаб қилади. Ушбу босқичда йўлларнинг ҳолати ва йўл 
ҳаракатини ташкил қилиш учун жавобгар бўлган йўл хизматининг, бошқа 
транспорт воситалари ҳайдовчилари ва пиѐдаларнинг ҳаракатлари 
(ҳаракатсизлиги) туфайли ҳам авария вазиятига олиб келадиган тарздаги 
тартиб-қоидалардан четга чиқиш ҳоллари ҳам кузатилиши мумкин. Чуно-
нчи, йўллар ҳолатининг қониқарсизлиги ҳаракатланиш вақтида транспорт 
воситасининг бузилиб қолишига сабаб бўлади, бу эса ҳайдовчини ҳам, бу-
зилган транспорт воситасининг бевосита яқинида бўлган йўл 
ҳаракатининг бошқа қатнашчиларини ҳам хавфли вазиятга солади. 
Йўллардаги ўнқир-чўнқирлар, чуқурликлар, очиқ қолган канализация лю-
клари ва бошқа тўсиқлар ўраб қўйилган бўлиб, тегишли йўл белгилари 
(йўлда таъмирлаш ишлари олиб борилаѐтганлигидан огоҳлантирувчи, 
тўсиқни айланиб ўтишни англатувчи ва бошқа шу каби белгилар) билан 
кўрсатилган бўлиши керак. Бундай белгилар бўлмаса, айниқса йўлнинг 
кўриниши ѐмон шароитларда авариялар юз бериши мумкин. Йўл 
ҳаракатининг белгиланган қоидалари: йўлнинг транспорт воситалари 
ҳаракатланадиган қисмидан ўтиш тартибига ѐки светофорнинг тақиқловчи 
сигналига риоя қилмайдиган, жамоат транспорти ҳаракатланиб турган 
пайтда унга чиқишга уринадиган ва шунга ўхшаш нотўғри ҳаракат 
қиладиган пиѐдалар кўпинча ЙТҲлари содир этилишида айбдор бўлиб 
қолади. 
―Ҳайдовчи-транспорт воситаси-йўлдаги ҳолат‖ тизимига тааллуқли 
юқорида кўриб чиқилган барча қоидабузарликларнинг ва улар туфайли 

---

юзага келадиган авария вазиятларининг оқибатлари: 1) пиѐдалар, велоси-
педчилар, мотоциклчилар ва бошқа ҳаракатланувчи объектларни уриб 
юбориш; 2) ҳаракат қилмайдиган объектларни (ѐритгич, телеграф устун-
лари ва бошқа устунларни, йўл бўйидаги иншоотларни тўхтаб транспорт 
воситалари ва бошқа шу кабиларни) уриб юбориш ѐки улар билан 
тўқнашиш; 3) ҳаракатдаги транспорт воситалари билан тўқнашиш; 4) кес-
кин тўхтатилиши ѐки йўлдаги тўсиқларга урилиши туфайли ѐхуд бошқа 
сабабларга кўра турғунликни йўқотиши натижасида транспорт воситаси-
нинг ағдарилиши; 5) ҳаракатдаги транспорт воситасидан йўловчиларнинг 
ағанаб тушуши; 6) транспорт воситасининг ағдарилиши (масалан, 
кўприкдан); ҳамда 7)транспортда (электр симларида транспорт воситала-
рининг тўқнашиши натижасида ѐқилғи узатиш тизимида юзага келадиган 
носозликлар, ѐқилғининг портлаши ва бошқа сабабларга кўра) келиб 
чиқадиган ѐнғиндан иборат бўлиши мумкин.
 
Санаб ўтилган авария турларининг ҳар бири ўзига хос 
қонуниятларга, ўз динамикасига эга бўлиб, бу хусусиятлар ўз навбатида 
из ҳосил бўлишининг спецификаси ва қонуниятларини белгилаб беради.