Ўзбекистон республикаси адлия вазирлиги тошкент давлат юридик институти

Гумон қилинувчи ва айбланувчини сўроқ қилиш. 
Ёнғин 
тўғрисидаги ишлар бўйича гумон қилинувчи ва айбланувчини дастлабки 
сўроқ қилишда уларнинг ѐнғинга қарши хавфсизлик қоидаларини жиноят-
корона бузишда ва ўт қўйишда билвосита иштирокини тасдиқловчи вазия-
тни аниқлашга қаратиш мақсадга мувофиқ. Агар ѐнғин жойида топилган 
предмет, айнан гумон қилинган шахсдан ҳам чиқса, (масалан, ўт ѐқиш во-
ситалари) сўроқни ўшани аниқлаб олишдан бошлаш керак. Гумон 
қилинувчи топилган бу предметни олган ва ундан фойдаланган шароит 
тўғрисида тўла маълумот бериши лозим. 
Агар тинтувда ѐки гумон қилинувчини текширганда унинг кийими-
да, пойабзалида ѐки баданида ѐнувчи материаллар, кул ва куйган излари 
топилса, ѐҳуд ҳодиса рўй берган жойдаги тупроқ зарралари чиқса, 
сўроқни шу далиллар қаердан келиб қолганлигини аниқлаштиришдан 
бошлаш керак. 
Гумон қилинувчи сўроқ қилинганда ѐнғин чиққанга қадар бу ерда 
бўлганлиги ѐки ўт ўчириш вақтида ҳозир бўлиш сабаблари тўғрисида 
ѐнғинни ўчиришда иштирок этган гувоҳлар кўрсатувидан ҳам, жойни 
кўздан кечириш натижасидан ҳам фойдаланиши мумкин. Бунда, ѐнғин юз 

---

берган жойга қачон келди, қайси йўналиш бўйича юрди, ҳодиса содир 
бўлган жойда ўзини қандай тутди, унинг кўрсатмалари ўша жойда топил-
ган изларга мос келадими ва бошқалар билиб олинади. 
Айбланувчи ўз айбига иқрор бўлмаса, экспертизага келтирилган ма-
ълумотлардан фойдаланиши керак. Экспертиза хулосалари айбланувчи 
берган жавобига зид келганда бу усул анча самарали бўлади. 
Табиийки айбланувчи ѐнғинга қарши хавфсизлик тартиб-
қоидаларини билмаслигини айтади, хавфли оқибатларни олдиндан кўра 
олмаганлигини билдиради. Бундай тушунтиришни айбланувчининг бошқа 
кўрсатмалари каби синчковлик билан текшириш керак. Бундай ҳолда, 
сўроқ қилишда, объектда ѐнғинга қарши хавфсизлик ҳолати ва уни 
таъминлашда мансабдор шахснинг масъулияти аниқ кўрсатилган буйруқ, 
низом, инструкция ва бошқа ҳужжатлардан унумли фойдаланиш зарур.
Ёнғиннинг олдини олиш чоралари – жиноят ишини тергаш жараѐни-
да ѐнғиннинг келиб чиқишига қандай сабаб ва ҳолатлар ѐрдам берган ѐки 
енгиллаштирган, ѐнғин хавфсизлигига оид чоралар ташкил қилинганми, 
йўқми, шу объектда ѐнғин хавфсизлиги ишларининг умумий аҳволи 
қандайлиги каби масалалар ҳам аниқланиши лозим. 
Тегишли мутахассис иштирокида объектда ѐнғинга қарши кураш 
қуроллари, транспорт воситалари, сув ва сигнализация каби шароитлар 
мавжудми ва уларнинг ҳолати аниқланади. Кўрсатилган шароитлар йўқ 
бўлса ѐки етарли даражада бўлмаса, бунинг учун мансабдор шахслардан 
ким жавобгарлиги аниқланиб, уларга нисбатан тегишли чоралар кўрилади. 
Кадрлар билан ишлаш, уларнинг ѐнғинга қарши кураш соҳасидаги 
малакасини ошириш, аҳоли ўртасида ѐнғин хавфсизлиги қоидалари 
ҳақида суҳбатлар ўтказиш ва бошқа тарбиявий ишлар ҳам ѐнғиннинг ол-
дини олишга ѐрдам беради. Терговчи ѐнғиннинг келиб чиқиш сабаби ва у 
юз берган шароитларни инобатга олган ҳолда бу ҳақда маълумотномалар 

---

ѐзиши ва тегишли идораларга юбориши керак. Қонунни тарғиб қилиш, 
матбуотда, радио ва телевидениеларда чиқиш ва йирик объектларда (кор-
хоналарда, завод ва фабрикаларда, омборларда, пахта пунктларида, макта-
бларда) суҳбатлар ўтказиш юқоридаги каби ҳодисаларнинг олдини олиш-
га ѐрдам беради.