Ўзбекистон республикаси адлия вазирлиги тошкент давлат юридик институти

талаб қилади. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
32-боб. ЎТ ҚЎЙИШ ВА ЁНFИН ХАВФСИЗЛИГИ 
ҚОИДАЛАРИНИ БУЗИШ ЖИНОЯТЛАРИНИ
ТЕРГОВ ҚИЛИШ
 
 
1-§. Ўт қўйиш ва ѐнғин хавфсизлиги қоидаларини бузиш жиноят-
ларининг криминалистик тавсифи 
Ўт қўйиш ва ѐнғиндан сақлаш қоидасини бузиш хавфли жиноятлар 

---

турига киради. Бундай жиноятлар инсон ҳаѐтига, айниқса саломатлигига 
ва уларнинг давлат ва шахсий мулкига жиддий зиѐн беради. 
Одатда ѐнғин тўғрисида жиноят иши қўзғатишга ѐнғин тўғрисида 
хабарнинг ўзи, шунингдек қасддан ўт қўйиб юбориш ѐки ѐнғинга қарши 
хавфсизлик қоидаларини жинояткорона бузиш, шу жумладан оловга нис-
батан эҳтиѐтсизлик сабаб бўлади.
Бевосита ѐнғин чиқишига сабаблар хилма-хил бўлиб, уларни асосан 
тўрт гуруҳга бўлиш мумкин:
1)
очиқ жойдаги ўтнинг таъсири (аланга, қизиган жисм, учқун, 
чақмоқ);
2)
ўз-ўзидан ўт олиш, яъни ташқи иссиқлик таъсирида буюм-
нинг ѐниб кетиши;
3)
қизиб ўз-ўзидан ѐниш, яъни кимѐвий реакция таъсирида ѐнғин 
чиқиши ва физик ҳодисалар;
4)
атрофдаги предметларнинг ўз-ўзидан ѐниши ва ѐнғин содир 
этилишига олиб келадиган портлаш. 
Бинода ѐнувчан материалнинг мавжудлиги, бинонинг ҳаддан 
ташқари ивирсиб ѐтганлиги, ўт ўчиришга мўлжалланган дастлабки воси-
талар, ѐнғинга қарши сигнализация бўлмаслиги ѐки уларнинг яроқсизлиги, 
ѐнғинга қарши хавфсизлик тартиб қоидаларига риоя қилинмаслиги, ѐнғин 
чиқиши, портлаш юз бериши, деформацияга учраши ва қулаши, ўт 
ўчириш идораларига ўз вақтида хабар бермаслик, объект ходимларининг
ѐнғинни ўчиришга тайѐр эмаслиги ва бошқалар ўтнинг авж олиб тез 
тарқалишига олиб келувчи асосий омиллар ҳисобланади. 
Мазкур жиноятларни содир этиш усуллари ҳам хилма-хил, аммо ба-
ъзи бир умумий аломатлари мавжуд. 
Кўпинча қасддан ўт қўйишлар маълум тайѐргарлик босқичлари би-
лан характерлидир. Бунда жиноятчи тажовуз қилиш йўллари тўғрисида 

---

ахборот тўплайди, ўз ниятларини олдиндан режалаштириб олади, ўт 
қўйиш учун зарур бўлган техник воситалар ва қуроллар танлайди, уларни 
яшириш чораларини кўради. 
Ўт қўйиш усулларини бир неча гуруҳларга бўлиш мумкин:
1)
тез аланга оладиган ва тез ѐнадиган материаллар ѐрдамида ўт 
қўйиш;
2)
махсус тайѐрланган ѐнувчи материаллар ѐрдамида ўт қўйиш; 
3)
ташқи олов манбаидан тез ўт олишга ѐки белгиланган вақтда 
алангаланишга мўлжалланган махсус тайѐрланган техник мослама ѐки ма-
хсус яратилган шароитдан фойдаланиб ўт қўйиш;
4)
ўз-ўзидан ѐниб кетадиган бирор буюм ѐки материал учун қулай
шароит яратиш йўли билан ўт қўйиш.