Ўзбекистон республикаси адлия вазирлиги тошкент давлат юридик институти

Тасвирлаш.
Мазкур метод воситасида тадқиқ этилаѐтган объ-
ектлар белгилари ва хоссалари тасвирлаб ѐзилади (саналади). Бу 
услуб объект ҳақида тўла тасаввур ҳосил қилиш ѐки алоҳида томон-
лари, таркибий қисмлари тўғрисида хулоса қилиш имкониятини бе-
ради. Тасвирлаш сифатли ва миқдорли, тузилмали ва функционал, 
тўла ва тўлиқ эмас ва ҳ.к. бўлиши мумкин. У оғзаки ва ѐзма шаклда, 
шу жумладан рақам, расм, рамз ва бошқача тарзда амалга оширилади.
Буюм ва воқеликларни бевосита ва билвосита тасвирлаш турла-
ри бор. Биринчи ҳолатда криминалист текширилаѐтган объектнинг 
белгиларини, яъни шахсан ўзи қабул қилган, ҳис этган нарсани 
тасвирлайди, иккинчи ҳолатда бошқа одамлар кўрсатган белгилар 
асосида, масалан, гувоҳлар, жабрланганларнинг сўзлари асосида шахс 
қиѐфасини тасвирлайди. 
Қиѐслаш маълум тартибда бажариладиган тасвирлаш ва со-
лиштириб кўриш элементлари билан боғлаб олиб боришдир. Жумла-
дан, криминалистикада одамнинг ташқи қиѐфасини сўз орқали ифо-

---

далаш, таърифлаб бериш анатомик ва функционал белгилар ѐрдамида 
амалга оширилади. Изчиллиги, белгиларининг сони ва сўз тарзидаги 
ифодаси маълум тасвирлар воситасида баѐн этилади. Бундай тасвир-
ларда солиштириш элементлари анча аҳамиятли ўрин эгаллайди. 
Эксперимент.
Унинг заминида текширилаѐтган ҳодисани ўрга-
ниш ва унинг бошқа ҳодисалар билан алоқасини аниқлаш мақсадида 
ўтказиладиган илмий асосланган тажриба ѐтади. Бунда текширилаѐт-
ган ҳодиса сунъий равишда иложи борича тўла ва аниқ такрорланади. 
Эксперимент кузатув билан бирга олиб борилади, аммо бу маз-
кур методлар айнан бир хил экан, деган маънони билдирмайди. Экс-
периментнинг ўзига хос белгиси кузатилаѐтган ҳодиса жараѐнига 
эксперимент ўтказувчининг фаол аралашувидан иборат. Криминали-
стикада экспериментал текшириш ва аниқлаб олиш, баъзи ҳолларда 
тергов ѐки судда кўрилаѐтган иш юзасидан аҳамиятли бўлган янги 
маълумотларни олиш учун ўтказилади. Тергов эксперименти, албат-
та, процессуал шаклда амалга оширилади. 
Экспертизани амалга оширишда ҳам илмий тадқиқотга хос ша-
роитларда эксперимент ўтказилади. Экспериментлар-нинг умумий 
томонлари илгаридан тайѐрланган шароитда ўтказиладиган тажриба-
лар, олинган натижалар бўлиб, уларнинг тўғрилиги синаб кўриш 
орқали кафолатланади.