Ўзбекистон республикаси адлия вазирлиги тошкент давлат юридик институти

3. Ўзбекистон орқали ўтиб кетаѐтган, бошқа давлат дипломатик ва-
колатхоналарининг ходимлари ва уларнинг оила аъзолари ва диплома-
тик курьерлари; 
4. Ўзбекистонга расмий ташриф билан келган ѐки ҳудудимиз орқали 
ўтиб кетаѐтган хорижий парламент ва давлат делегацияларининг ходим-
лари; 
5. Халқаро давлатлараро ташкилотларнинг ходимлари. 
Дипломатик ва консуллик муассасаларида хизмат қилувчи ходимла-
рининг имтиѐзлари ва дахлсизлигининг ҳажми, қоида бўйича, ўзаро тарзда 
аниқланади. Масалан, консулликнинг мансабдор шахслари йўл транспорт 
ҳодисалари натижасида етказилган зарарни тўлаш давосидан озод этил-
майдилар. 
Юқорида кўрсатилган қоидаларни ҳисобга олган ҳолда ЖПК 
шундай қоида ўрнатганки, бу қоидага мувофиқ «дипломатик дахлсизлик 
ҳуқуқига эга бўлган шахсларга нисбатан процессуал хатти-ҳаракатлар шу 
шахсларнигина илтимоси ѐки уларнинг розилиги билан амалга оширила-
ди. Бундай хатти-ҳаракатларнинг амалга ошириш розилиги Ташқи ишлар 
вазирлиги орқали сўралади» ЖПК қўшимча равишда ваколатхоналарда ва 
консуллик жойларида олиб қўйиш ва тинтув пайтида, албатта ТИВнинг 
вакили ва прокурор бўлиши шартлигини талаб қилади (ЖПК 165-
моддаси).
Дахлсизлик ҳуқуқига эга бўлган шахс жиноят ҳақида арз қилса, буни 
унинг иштирокида барча зарур тергов хатти-ҳаракатларини олиб бориш 
илтимоси ѐки розилиги деб баҳолаш керак эмас, айниқса бундай арз 
оғзаки равишда ифодаланган бўлса. Бундай илтимос ѐки розилик ѐзма ра-
вишда ифодаланиши керак. Терговчи бу ҳақда ички ишлар органлари ѐки 
прокуратура раҳбарияти орқали Ташқи ишлар вазирлиги (ТИВ)нинг теги-
шли муассасаларига маълум қилади. Бундай илтимос ѐки розилик 

---

бўлмаганда, терговни кечиктириб бўлмаса, дипломатик дахлсизликка таъ-
сир этмасдан хориж фуқаросининг иштирокисиз зарур тергов хатти-
ҳаракатларини амалга ошириш зарур, баѐнномада сабаби кўрсатилган 
ҳолда эса қайд этиш шарт. Алоҳида ҳолларда хорижий дипломат томони-
дан оғир жиноят содир этилганда, тергов манфаати шошилинч хатти-
ҳаракатлар амалга оширилиши талаб этилганда (жиноят қуролини олиб 
қўйиш, айбдорни суд-тиббиѐт экспертизасидан ўтказиш ва бошқалар) 
ҳодиса жойига ТИВнинг вакилини, у орқали эса тегишли элчихона ѐки 
консуллик вакилини чақириш тавсия этилади. 
Кейинги тергов ҳаракатлари масаласи элчихона ѐки консуллик хо-
димлари келганидан сўнг ҳал қилинади ва агар уларда бундай 
ҳаракатларни амалга оширишни илтимос қилиш ѐки розилик билдиришга 
ҳақли бўлсалар, тегишли баѐнномада бу ҳақда қайд этилади, шахсларни 
мансабини ва шахсни тасдиқловчи ҳужжатини кўрсатган ҳолда уларнинг 
имзолари билан тасдиқланади. 
Шуни ҳисобга олиш керакки, юқорида айтиб ўтилган хориж 
фуқароларининг баъзи тоифалари дахлсизликка ўз хизмат вазифасини ба-
жараѐтгандагина эга бўладилар. Булар – дипломатик вакилликнинг хизмат 
кўрсатувчи, маъмурий-техник ва консулликда хизмат қилувчи ва баъзи 
бошқа ходимлар. Шунинг учун, жиноий тажовуз ўз хизмат вазифасини 
ўтаѐтганда содир этилганлигини аниқлаш зарурияти туғилганда ТИВга 
хориж фуқароси ва жиноят тафсилотлари ҳақидаги маълумотлар баѐн эти-
лган ѐзма сўров йўлланади. Ватанимизга турист сифатида ѐки спорт мусо-
бақалари, фестиваль, конкурс ва бошқаларда иштирок этиш учун, шунин-
гдек илмий конференция, симпозиум қатнашчилари, аспирантлар, талаба-
лар, практикантлар, хорижий банк, фирма, корхоналарнинг ходимлари, 
мутахассис ва ишчилари ҳеч қандай имтиѐзга эга эмаслар ва суд қилиш 
дахлсизлигига эга эмаслар. Улар бизда содир этилган жиноятлари учун 

---

жиноий жавобгардирлар ва Ўзбекистон фуқаролари билан тенг равишда 
жиноий-процессуал ҳуқуқ ва мажбуриятларга эгадирлар.