|
Жабрланувчиларни ва моддий жавобгар шахсларни сўроқ
қилиш.
Жабрланувчилар ва моддий жавобгар шахсларни сўроқ қилиш
ўғирлик жиноятларини тергашда ўтказиладиган дастлабки тергов
ҳаракатларидан ҳисобланиб, у орқали нафақат жиноятчини аниқлаш,
ҳатто ушбу ишлар бўйича муҳим бўлган дастлабки маълумотларни ҳам
олиш мумкин.
Кўрсатилган шахсларни сўроқ қилиш ўғирлик жинояти қандай
ҳолатларда содир этилганлигини аниқлашдан бошланади. Сўроқ
қилинувчидан ўғирланган мулкни ѐки моддий қийматликларни қачон
кўрганлиги ва қачон йўқолганлигини аниқлаб олиш зарур бўлади. Жабр-
ланувчини сўроқ қилишда ўғирлик қачон ва қаердан содир этилганлигини,
нима ўғирланганлигини, уларнинг номи, қиймати аниқланиши лозим.
Ўғирланган мулкнинг баҳосини (суммасини) баъзи вақтларда жабрланув-
чи ѐки моддий жавобгар шахслар ўз нархидан ошириб айтишлари ҳам му-
мкин, ҳатто ўғирланган мулкнинг ўзига хос белгиларини айтолмаслиги
ҳам мумкин. Бундай ҳолларда бошқа оила аъзоларини ҳам сўроқ қилишга
тўғри келади. Агар хонадондан соат, радиоприѐмник, магнитафон, фотоа-
ппарат каби буюмлар ўғирланган бўлса, уйда уларнинг техникпаспортла-
ри бор ѐки йўқлиги ҳам аниқланиши лозим.
Сўроқ
вақтида
жабрланувчидан
ўғирликда
кимни
гумон
қилишлигини сўраб билиш керак. Турар-жойлардан ўғирлик содир этил-
ганда жабрланувчидан у билан қўшни бўлиб шубҳали шахслар яшаш ѐки
яшамаслиги, уйида қимматбаҳо буюм ѐки предметларнинг борлигини ки-
млар билиши мумкинлигини, уйида охирги марта ким бўлганлиги, уйдаги
қийматликлар билан кимлар қизиққанлиги каби масалаларни аниқланиши
лозим. Агар жабрланувчи ўғирликни кимлар содир этиши мумкинлиги,
ҳатто аниқ шахснинг исми шарифини айтса, унда гумон қилиш асослари
аниқланиши лозим.
Моддий жавобгар шахсни сўроқ қилишда қуйидаги ҳолатлар
аниқланиши лозим: ўғирлик содир этилганлик вақти ва ким хабар берган-
лиги; ташкилотнинг иш тартиби қандайлиги; мулк сақланадиган жойга
кимлар кириш ҳуқуқига эга эканлиги; объектнинг қўриқланиш тартиби;
ушбу ташкилотда шубҳали шахслардан ишлаши ѐки яқинда кимлар ишдан
бўшатилганлиги; терговчи келгунча умумий ҳолат ўзгармаганлиги; нима
ўғирланганлиги ва қаерда турганлиги; агар пул ўғирланган бўлса, улар
қанча эканлиги ва қаерда сақланганлиги.
Гумон қилинувчини сўроқ қилиш ўғирлик жинояти содир этилган
пайтда унинг қаерда эканлигини аниқлашдан бошланади. Жиноятни со-
дир этиш вақтида ушланган жиноятчилар асосан тўғри кўрсатув бериша-
ди. Гумон қилинувчи сифатида ушланган шахслар эса жиноят содир этил-
ган вақтда бошқа ерда эканлигини айтиб жиноятга ҳеч қандай алоқаси
йўқлиги тўғрисида кўрсатув беришлари ҳам мумкин. Бундай ҳолларда
унинг берган кўрсатувлари деталлаштирилиб, текширилиб кўрилади. Бу-
нинг учун воқеа жойидан топилган излар, тинтув вақтида олинган ашѐвий
далиллар, ўғирлик жинояти содир этилаѐтганини ўз кўзи билан кўрган гу-
воҳлар кўрсатувлари жиноятчиларнинг ѐлғон кўрсатувларини фош этиш
мақсадида фойдаланилади. Агар гумон қилинувчи ўз айбига иқрор бўлиб,
жиноят содир этилганини тан олса, жиноятни содир этиш билан боғлиқ
бўлган барча ҳолатлар, унга тайѐргарлик кўриш, қандай қуроллардан фой-
даланганлиги, иштирокчилар аниқланади.
Гумон қилинувчи (айбланувчи) ларни сўроқ қилишда қатор масала-
лар ҳал этилиши лозим. Уларга қуйидагилар киради: гумон қилинувчи
(айбланувчи) нинг шахси тўғрисидаги маълумотлар, ўғирликнинг қаердан
содир этилганлиги, уни содир этиш вақти ва усули, ўғирланган буюмлар
ва уларнинг ўғирлангандан кейин қаерда сақланаѐтганлиги каби масала-
лар аниқланиши лозим.
Агар иш бўйича бир неча гумон қилинувчи иштирок этаѐтган бўлса,
унда терговчи қайси бирини биринчи тергов қилиши масаласини
аниқлаши керак. Бунинг учун ушланган шахснинг шахсий хусусиятлари
ўрганилиши лозим.
Айбини тан олган жиноятчиларни сўроқ қилишдаги асосий шарт-
шароитлардан бири уларнинг берган кўрсатувларини деталлаштириш
ҳисобланади. Ўғирлик содир этилган жой аниқлангандан кейин сўроқ
қилинаѐтган шахсдан ўғирлик содир этилган объект қаерда жойлашганли-
ги, унинг ташқи кўриниши, унга бориш йўллари ва ўғирлик содир этилган
хона, дўкон, омбор ва бошқаларнинг ички ҳолати қандайлиги ҳам
аниқланиши лозим. Ўғирлик жиноятини содир этиш усулини аниқлаш
пайтида терговчи нима учун айнан ушбу усул танланганлиги, тўсиқдан
қандай ўтганлиги, тўсиқдан ўтишда, уни бузишда қандай қурол ва пред-
метлардан фойдаланганлиги, уларни қаердан олганлиги ва ўғирлик содир
этилгандан кейин буюмларни қаерга қўйганлиги аниқланиши лозим.
Сўроқ жараѐнида қандай буюм ва моддий қийматлар ўғирланганлиги,
улар хонанинг, дўконнинг қаерида турганлиги, ўғирланган буюмнинг
ўзига хос хусусиятлари аниқланиши лозим. Кўрсатувнинг бундай детал-
лаштирилиши, уни тергов ва тезкор қидирув ҳаракатларини амалга оши-
риш даврида тўпланган маълумотлар билан солиштириб кўриш назарда
тутилади.
Тинтув ўтказиш гумон қилинувчи ушлангандан кейин дарҳол шах-
сий тинтув қилинади ва унинг турар жойида тинтув ўтказилади. Агар гу-
мон қилинувчи сифатида бир неча шахс ушланган бўлса уларнинг турар
жойларида бир вақтнинг ўзида тинтув ўтказилади. Шахсий тинтувни
ўтказишда асосий эътибор ўғирлик содир этилишида фойдаланилган
қуроллар ѐки мосламаларни, турли ҳужжатларни, ўғирланган буюмлар,
предметларни қидириб топишга қаратилмоғи лозим. Тинтув ўтказилаѐтган
шахсларнинг чўнтагидан унинг шахсини билдирувчи ҳужжатлар, тўсиқни
бузишда (эшик, ром, девор ва ҳ.к.) кийимларида, баданида турли чанг, ме-
талл қириндилари қолиши мумкин. Бу масалаларга асосий эътиборни
қаратмоқ лозим бўлади.
Do'stlaringiz bilan baham: |
