Ўзбекистон республикаси адлия вазирлиги тошкент давлат юридик институти

Гумон қилинувчи (айбланувчи)ларни сўроқ қилиш тактикаси. 

---

Терговчи гумон қилинувчи (айбланувчи)ни сўроқ қилиш режасини тузга-
нда гумон қилинувчи ўзини ҳимоя қилиш учун келтириши мумкин бўлган 
важларни (алибиси, яъни айбланувчининг жиноят содир этилган вақтда 
бошқа жойда бўлиши, айбсизликни билдирувчи ҳолат, ихтиѐрий жинсий 
алоқада бўлганлиги ѐки жинсий алоқада бўлган ҳолатини инкор этиши) 
таҳмин қилиб версиялар тузади. Гумон қилинувчининг алибисини текши-
риш учун номусга тегиш жинояти содир этилган вақтда қаерда ва қандай 
машғулот билан шуғулланганлиги тўғрисида гумон қилинувчининг важи-
ни тасдиқловчи шахслар сўроқ қилинади. 
Гумон қилинувчи жинсий алоқани ихтиѐрий бўлган деб жабрланув-
чи билан жинсий муносабати мавжудлигини асос қилиб кўрсатиши мум-
кин. Бу версияни текшириш учун у сўроқ қилинади. (Бу алоқалари 
қачондан бери давом этмоқда, бу муносабатлардан ўзининг ва жабрланув-
чини яқин қариндошлари хабардорми ва бунга уларнинг муносабати, улар 
ўртасида жанжал бўлганми). 
Гумон қилинувчи, жабрланувчи билан учрашганлигини инкор этма-
слиги мумкин. Лекин улар ўртасида ҳеч қандай жинсий алоқа 
бўлмаганлиги тўғрисидаги кўрсатмаси танасида тажовуздан қолиши мум-
кин бўлган излар бор ѐки йўқлиги орқали аниқланади. Гумон 
қилинувчини сўроқ қилишда қуйидаги саволлар берилиши мумкин: охир-
ги пайтда ким билан жинсий алоқага киришган ва қачон, учрашув қандай 
характерда бўлган, яъни ушбу учрашувдан унинг танасида; кийимида ҳеч 
қандай излар қолмаганлиги тўғрисида сўралиши мумкин. Гумон 
қилинувчи билан жабрланувчининг учрашув характерини аниқлаш 
мақсадида қуйидаги саволлар аниқланади: қаерда ва нима сабаб билан уч-
рашганлар, улар қанча вақт бирга бўлишган, нима қилишган, нима ҳақида 
гаплашишган, уларни бирон киши кўрганми ѐки кўрмаганми, қандай аж-
рашишганлиги, учрашувдан қайтишда кимларни учратган ва бу учрашув 

---

ҳақида кимлар хабардор эканлиги масалаларига аниқлик киритилади. Жа-
брланувчининг кўрсатмасидан фойдаланиб саволлар ҳажмини кенгайти-
риш ҳамда иккала томон кўрсатмаларини текшириш лозим.
Айбланувчи тергов давомида ўз кўрсатмаси ва жабрланувчи билан 
учрашганлик ҳолатини инкор этиши мумкинлигини назарда тутиб, ҳодиса 
содир бўлган жойни унинг иштирокида олиб борилиши ва ҳар бир ҳаракат 
баѐнномада, фотосуратга, видеоѐзув орқали қайд этилиши лозим. 
Айбланувчининг ѐлғон кўрсатмаларини фош қилиш ҳамда ҳақиқий 
маълумотларни олиш мақсадида унга қуйидаги далилларни кўрсатиш ло-
зим, яъни сўроқ баѐнномаси, эксперт хулосаси, тинтув ва ҳодиса содир 
бўлган жойдан топилган ашѐвий далиллар, гувоҳларнинг кўрсатмалари 
баѐн қилинади. 
Кўп ҳолларда сўроқ қилишдан ташқари, юзлаштириш тергов 
ҳаракати ҳам режалаштирилади. Номусга тегиш жинояти бўйича юзлаш-
тириш ўтказиш олдиндан режалаштирилган ва асослантирилган ҳолда 
ўтказилиши лозим. Чунки бу тергов ҳаракати жабрланувчининг айниқса 
вояга етмаган ѐш болаларни руҳий ҳолатига салбий таъсир кўрсатиши 
мумкин. Юзлаштириш зарурият туғилганда, яъни қарама-қаршиликни 
бошқа тергов ҳаракатлари билан аниқлаш иложи бўлмаганда ҳамда бу те-
ргов ҳаракати орқали кутилган натижага эришиш мумкинлигига етарли 
асос бўлгандагина ўтказилади. Юқоридаги ҳолати таниб олиш учун 
кўрсатиш тергов ҳаракатига ҳам тегишлидир. Жабрланувчи сўроқда айб-
дорнинг анатомик ва функциявий белгилари ҳақидаги кўрсатмасини тек-
шириш гумон қилинувчини гувоҳлантириш, суд-тиббиѐт экспертизасидан 
ўтказиш орқали аниқлаш мумкин.