Ўзбекистон республикаси адлия вазирлиги тошкент давлат юридик институти

 
3-§. Вояга етмаганлар номусига тегиш
жиноятини тергов қилиш 
 

---

Ушбу ишларни тергов қилишнинг мураккаблиги жабрланувчининг 
ѐши билан боғлиқ хусусиятидир. Бу ҳолат кўпинча ѐш болалар (6-10 ѐш)га 
тааллуқлидир. Улар содир бўлган ҳодиса ҳақида маълумот бера олишмай-
ди ѐки гапирганда ҳам ҳаѐлий (фантазия) ва бола тилида сўзлайди. Жабр-
ланувчининг бундай маълумотлари жабрланувчининг тавсифи ва хусусия-
тлари инобатга олинган ҳолда қайта текширилади. Жиноятчини ташқи 
кўриниш белгилари тўғрисидаги маълумотга ҳам ижтимоий кўз билан 
қараб гувоҳларни топишга ҳаракат қилиши лозим.
Бундай ҳолатда жиноятчини вояга етмаган шахслар номусига тегиб 
судланганлар орасидан қидирмоқ лозим. Ушбу ишлар бўйича таниб олиш 
ва юзлаштириш тергов ҳаракати ўтказиш (жабрланувчи ва гумон 
қилинувчи ўртасида) тавсия этилмаса-да жабрланувчининг руҳий ҳолати 
бунга жавоб берса, жиддий зарурият туғилса, бундай тергов ҳаракатлари 
ўтказилиши мумкин. Бундай тергов ҳаракатларини ўтказишдан олдин жа-
брланувчи ота-онаси билан суҳбатлашиши лозим. Бундан мақсад тергов 
жараѐнида жабрланувчини тасодифий руҳий ҳолати бузилишининг олди-
ни олишдир. Вояга етмаган жабрланувчини сўроқ қилишда педагог ѐки 
ота-онаси, психолог иштирокида олиб бориш мақсадга мувофиқдир. 
Жабрланувчи ѐки унинг қариндошлари томонидан номусга тажовуз 
қилинганлик тўғрисидаги маълумотлари ҳар томонлама текшириб 
кўрилади. Чунки ўзаро жанжаллашиш натижасида қасд олишни мақсад 
қилиб, иғво уюштириш ҳолатлари мавжуд бўлиши мумкин. 
Айрим ҳолатларда ушбу жиноят содир этилганлигини яширишади. 
Яқин қариндошларининг гап-сўзларидан қўрқиши жиноятни яширишга 
сабаб бўлади. Вояга етмаган 14-16 ѐшдаги шахсларга нисбатан содир 
этилган номусга тегиш жиноятини тергов қилишда уларга нисбатан суд 
психиологик экспертизаси тайинланади. 
Агар тажовуз 16-17 ѐшли бўлган жисмонан яхши ривожланган қизга 

---

нисбатан содир этилган бўлса, айбланувчи уни вояга етмаганлигини бил-
ган ѐки билиши мумкин бўлган ҳолатни исботлаш лозим. Вояга етмаган 
шахсларнинг руҳий (психологияси) ҳолатини ўзига хослиги барча 
ҳолатларни синчиклаб кўриб чиқишни талаб қилади.