Ўзбекистон иқтисодчилари XIII форуми

STRATEGY FOR SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF FRUIT AND VEGETABLES IN 
UZBEKISTAN: RISKS AND OPPORTUNITIES 
 
Sobir Khasanov,
independent researcher TIAME 
 
Abstract:
the article examines the growing needs of the population in modern socio-economic and 
environmental conditions, the effective use of republic internal potential to replace imported fruits and 
vegetables. The solution of these problems through the modernization and reform of agriculture has been 
formulated. 
Keywords:
agriculture, food security, fruits and vegetables, exports, risk economic reforms. 
 
Мамлакат аҳолисини қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари, жумладан мева-сабзавотларга бўлган 
эҳтиёжларини кафолатли қондириш, ички истеъмол бозорини маҳсулотлар билан тўлиқ таъминлаш, 
импорт ҳажмини қисқартириш ҳамда экспортни янада ошириш қишлоқ хўжалиги салоҳиятини 
юксалтиришда устувор вазифалардан ҳисобланади. Бу тармоқ аҳолини сифатли озиқ-овқат 
маҳсулотлари, саноат корхоналарини эса хомашё ресурсларига бўлган талабини узлуксиз қондириш 
имкониятини беради. Қолаверса, Ўзбекистон мева-сабзавотчилик ва узумчилик маҳсулотлари 
етиштириш учун етарли имконият ва салоҳиятга эга давлатдир. 
Жаҳонда сўнгги 20 йил мобайнида мева ва сабзавот истеъмоли йилига ўртача 5-7% га ошди. 
Соҳада нафақат аҳолининг эҳтиёжлари қондирилди, балки маҳсулотларни экспорт қилиш имконияти 
янада ошди. 
Мева-сабзавотчилик тармоғини ва уни қайта ишлаш саноатини ривожлантириш ҳамда 
экспорт масалаларини назарий ва амалий жиҳатдан бир қатор хорижлик иқтисодчи олимлар 
З.Юнлиу, О.Жидеани, Р.Ходжес, М.Пебро, Ж.Самнер, Д.Хейвард, Р.Херонлар томонидан таҳлил 
қилинган. Бу борада МДҲ мамлакатлари олимларидан М.Прокопьев, Л.Агаркова, А.Борукаева, 
А.Моуравова, Е.Рязанов, Д.Абдулла-заделар томонидан илмий ишлар олиб борилган. Ўзбекистонда 
мазкур муаммонинг илмий ва амалий жиҳатлари Р.Ҳусанов, Б.Салимов, Ў.Умурзаков, Н.Хушматов 
Н.Махмудов, Р.Абдуллаев, Ф.Назарова, Қ.Чориев каби олимлар асарларида кенг тадқиқ этилган. 
Мева-сабзавотчилик соҳасини ривожлантириш нафақат озиқ-овқат хавфсизлигини 
таъминлаш, балки унинг атрофида янги тармоқларни шакллантириш ҳамда ривожлантириш, муқим 
иш ўринларини яратиш, аҳолининг турмуш даражасини оширишга имкон туғдиради. 

---

186 
2017-2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор 
йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегиясида “...қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини чуқур қайта 
ишлаш, ярим тайёр ва тайёр озиқ-овқат ҳамда қадоқлаш маҳсулотларини ишлаб чиқариш бўйича энг 
замонавий юқори технологик асбоб-ускуналар билан жиҳозланган янги қайта ишлаш корхоналарини 
қуриш, мавжудларини реконструкция ва модернизация қилиш бўйича инвестиция лойиҳаларини 
амалга ошириш” асосий вазифа қилиб белгиланди
1
. 
Мамлакатда қишлоқ хўжалиги соҳасини ривожлантиришнинг изчил стратегиясини амалга 
оширишнинг янги босқичида асосий мақсад – озиқ-овқат ресурслари билан узлуксиз таъминлаш, 
унинг хавфсизлигини янада мустаҳкамлаш, қишлоқ хўжалигининг ишлаб чиқариш салоҳиятидан, ер 
ва сув ресурсларидан унумли фойдаланишдан иборатдир. Бундай стратегияни амалга оширишнинг 
ижтимоий самараси – бу бандликни таъминлаш, қишлоқ аҳолисининг даромадлари ҳамда аҳоли 
истеъмол қиладиган озиқ-овқат сифатида намоён бўлади. 
Мамлакатимизда мева-сабзавот маҳсулотларини етиштириш тармоғи диверсификация 
қилинмаганлиги, ўз ҳолига ташлаб қўйилганлиги экспорт қилишнинг асосий муаммоси бўлмоқда. 
Бундай салбий ҳолатлар бир қатор қийинчиликларни келтириб чиқаришга сабаб бўлади.
Бироқ ҳозирда ва кейинги йилларда мева-сабзавотчилик тармоғининг ривожланиши ва унинг 
экспорт салоҳиятига салбий таъсир кўрсатадиган бир қатор омиллар мавжуд.