Ўзбекистон давлат жисмоний тарбия институти

8.4. Musobaqa o’tkazish tizimlari

Birinchi navbatda, o’yin tizimini tanlashdan oldin quyidagi vazifalar hisobga olinishi lozim. Uni o’tkazish mumkin bo’lgan muddati, qatnashuvchilarning sport tayyorgarligi darajasi, musobaqani o’tkazish uchun hududiy joylashish to’g’risida ma’lumotlar mavjud bo’lishi kerak. Musobaqalar aylanma, yutqazgan chiqib ketadigan va aralash tizimlar asosida o’tkaziladi.

Aylanma tizim. Aylanma tizim bo’yicha hamma qatnashuvchi jamoalar bir-birlari bilan uchrashishadi. Musobaqalashuvchilarning kuchlari o’rtasidagi nisbatini aylanma usul ayniqsa ob’ektiv aniqlashga imkon beradi. Bu tizim tasodifiy natijalar oldini oladi va sportchilar tayyorgarligini tekshirishga va g’oliblarni aniqlashga to’liq imkoniyat beradi.
Aylanma tizim bo’yicha o’tkaziladigan musobaqalar ko’p vaqt talab qiladi, bu uning asosiy zaif tomonidir.
Aylanma tizim bo’yicha o’yin taqvimi quydagicha tuziladi.
O’yinlarning navbati maxsus jadval yordamida aniqlanadi. Barcha jamoalar qur’a tashlash asosida tartib raqamlarini oladilar. SHundan so’ng musobaqaning har bir kunida qaysi jamoalar (qur’ada tushgan raqam bo’yicha) bir-biri bilan uchrashishi jadval yordamida aniqlanadi. Agar ishtirok etuvchi jamoalar soni toq bo’lsa, unda har kuni bir jamoa qavs ichida raqami ko’rsatilgan jamoa bilan uchrashadigan kun ( jamoa yo’qligi ) dam oladi.
Jadval tuzishda qatnashuvchilar soniga qarab vertikal chiziqlar chizib chiqiladi. CHiziqlar asosan toq olinadi. Masalan 7, 8 ta jamoa qatnashuvida 7 ta, 9-10 ta jamoa bo’lganda 9 ta vertikal chiziq chizib olinadi.
Unda qatnashuvchilar raqami (qur’a natijasiga asosan) quyidagicha yoziladi: birinchi chiziq tagida 1 raqami qo’yiladi, bitta chiziqdan so’ng 2 raqami, yana bittadan so’ng 3 raqami va hokazo. YUqoridagi ikkinchi chiziqdan boshlab, keyingi raqamlarning joylashishini davom ettiramiz: 4 raqami, bittadan so’ng 5 raqami va hokazo. Oxirgi, juft raqam mavjud bo’lganda yuqoridagi raqamlar yoniga yoziladi.
Qatnashuvchi jamoalar soni besh yoki oltita bo’lgandagi namuna: