Zbekiston davlat jahon tillari universiteti huzuridagi sherobod agrosanoat texnikumi

2. Osmaning vazifasi tuzilishi va turlari. Osmaning konstruktsiyasi. Amartizatorning ishlashi va konstruktsiyasi.
Avtomobil yo’lsiz chuqurliklar va past-baland tik bo’lmagan yo’lda harakatlanayotganda g’ildiraklarga zarba va turtki kuchlar ta’sir etadi, natijada avtomobil siltanib hamda tebranib harakatlanadi. Bo’lardan saqlanish uchun avtomobil ramasi yoki kuzovi elastik elementlar (ressora, prujina, amortizator, rezina xavoli yostikcha) yordamida ko’priklarga o’rnatiladi. Bu elastik elementlar avtomobil osmasini xosil qiladi. Osmaning asosiy vazifasi avtomobilga ta’sir etuvchi o’zgaruvchan yuklanishlarni kamaytiradi, avtomobilning tebranishini so’ndiradi, xamda harakat davomida avtomobil kuzovini holatini tekis saqlab turadi. Osmalar yordamida rama yoki kuzov bilan ko’priklar yoki g’ildiraklar bevosita birlashtiriladi.

Osmalar avtomobilning ramasi yoki kuzovi bilan ko’priklar o’rtasida elastik aloqani doim ta’minlab g’ildirakdan uzatilgan turtki siltanish va tebranishlarni so’ndiradi, hamda avtomobilni tekis harakatlanishini ta’minlaydi. Ishlash uslubiga ko’ra osmalar mustaqil va nomustakil turlarga bo’linadi.

1. 
   Mustaqil osmaning tuzilishi, ishlashi va qo’llanishi.
   

Mustakil osmada chap va ung tomondagi gildariklar kuzovga richaklar yordamida ayrim-ayrim osilgan bo’lib, g’ildiraklar bir-biriga bog’liq bo’lmagan holda kuzovga nisbatan tik ravishda silkinadi. Bunda bir tomondagi g’ildirakning silkinishi ikkinchi tomondagi g’ildirakda sezilmaydi. (13.1-chizma, a va b)

Mustaqil osma kinematik tuzilishiga qarab bir richagli va ikki teng richagli bo’ladi.
Bir richagli osmada g’ildirak avtomobilning buylama o’qiga nisbatan burchak osti silkinadi. Ikki teng richagli osmada g’ildirak avtomobilning bo’ylama o’qiga nisbatan muvoziy (parallel) tekislikda silkinadi.
Richaglar kuzovga sharnir yordamida biriktirilgan.
Yuklanish avtomobil massasidan kuzov va prujina orqali g’ildirakka utadi. Avtomobil notekis yo’lda yurganda prujina siqilib g’ildirakdan kuzovga o’tayotgan turtkilarni yumshatiladi. Prujina kerilganda kuzovni tebratadi va bu tebranishlarni o’z vaqtida amortizator yordamida so’ndiriladi. Bir richagli osmalar Moskvich va Jiguli rusumli yengil avtomobillarning oldingi ko’prigiga o’rnatilgan. Ikki teng richagli osmalar GAZ-24, Volga va GAZ-3109, 3110 rusumli yengil avtomobillarning oldingi ko’prigiga o’rnatilgan.

2.