Ўзбекистон Алоқа ва Ахборотлаштириш

Товушни ютиш. Товуш ютиш мақсадида материалларнинг товушни сочиш хоссасидан фойдаланилади. Товуш тўлқинлари ғовак материалдан ясалган (пенопласт) товуш ютадиган юзага тушганда, онустик энергияни маълум қисми ғовак тор каколларда тебранма ҳаракатга сарфланади. Каналларда ҳавони юқори даражада сиқилиши, уни иситишга олиб келади.
Бу вақтда товуш тебранишининг кинетик энергияси иссиқлик энергиясига айланади ва у атроф кенгликка тарқалади.
Айникса ғовак ва юмшок материаллар кучли равишда товуш тебраниши энергиясини тарқатиб беради, иссиқлик энергиясига айлантириб беради ва улардан яхши товуш ютувчи сифатида фойдаланилади. Товуш тўлқинлари тўсиқка учраганда қисман орқага қайтади ва қисман ўз йўналишини ўзгартириб, синади. Синган энергиянинг бир қисми тўсиқ материалига ютилади.
Товуш энергиясининг қолган қисми эса тўсиқ орасига ўтади. Орқага қайтган ва ютилган товуш энергиясининг миқдори, энергиянинг тебраниш частотасига, тўлқинларнинг тўсиққа тушиш бурчагига ва тўсувчи конструкцияларнинг физик хоссаларига боғлиқ.
Товуш энергиясининг тўсиқка учраганда қайтиш, ютилиш ва тўсиқдан ўтиш схемаси.
Етуш

Еют

Е_туш.- берилаётган товуш энергияси.

Е_қайт.- қайтаётган энергия.
Е_ют.- ютилган энергия.
Е_утув.- тўсиқдан ўтган энергия.

Материал ва конструкцияларнинг товуш энергиясини ютиш хусусияти, товушни ютиш коэффиценти билан характерланади ва у ютилган товуш энергиясини (Е_ют.) берилган энергияга (Е_туш) нисбатига тенг.

Е_ютувчи

= ------------------- < 1.
Е_{тушувчи}
Тўсиқдан товуш энергиясининг қайтиши - қайтиш коэффиценти дейилади.

Е_{кайтувчи}

= ------------------ < 1.
Е_{тушувчи}
Тўсиқнинг товуш ўтказувчанлиги эса товуш ўтказувчанлик коэффиценти билан ҳарактерланади.

Е_ўтувчи

= -------------- < 1.
Е_{тушувчи}
Энергиянинг сақланиш конунига асосан
+ + = 1.
Энг кучли товуш ютиш хусусиятига ғовак материаллар эгадир: толали ғовак материаллар; фибрамент плиталар; шиша толаси, минерал пахта, полиурётан ғовак пластлар ва бошқалар. Товуш ютувчи материаллар ва конструкциялар бўлиб, товуш ютиш коэффиценти 0,2 дан юқори бўлган материаллар киритилиши мумкин. Товуш ютувчи материаллар қоплама юзага махкам бириктирилган ёки ҳаво бўшлиғи (зазор)га ўрнатилган бўлади. материалнинг ҳаво бўшлиғида (зазор) товуш ютиш даражаси кўтарилади. Товушни ютиш қопламаларни қўллаш бошқа шовқинни пасайтириш йўлида қилинган мухандислик ечимлар билан биргаликда олиб борилиши лозим. Ҳар бир аниқ ходисаларда қопламалар материалларни ўрнатиш махсус окусти ҳисоблар орқали олиб бориш мақсадга мувофиқ.