Ўзбекистон алоқа ва ахборотлаштириш агентлиги тошкент ахборот технологиялари университети

 
2.3. Ало
қа корхоналарида р
искларни бош
қ
аришдаги камчилик ва 
муаммоли холатларнинг молиявий ва и
қтисодий кўрсаткичларга 
таъсири
 
Рискларни бошқаришда қуйидаги камчилик ва муаммоли холатлар юзага 
келиши мумкин : 
- ходимларнинг ўз хизмат вазифасига масъулиятсизлик билан 
ёндошуви; 
- қабул қилинган қарорларнинг керакли ходимларга аниқ ва тўгри етиб 
бормаслиги ; 
- корхонада мавжуд ахборот хавфсизлигини керакли даражада 
таминланмаганлигида ;

---

68 
- тўсатдан ва кутилмаганда ўртага муаммо кўндаланг бўлиб қолганида 
уни тескорлик билан бартараф эта олмаслик; 
- субъектни ривожлантириш стратегияси ва бизнес режасини нотўғри 
шакллантириш; 
- мавжуд хавфни бартараф этишда нахт пулнинг етишмаслиги, еки 
иқтисодий ахволнинг емонлиги; 
- Ташкилий ишлардаги йўл қўйилган хато камчиликлар; 
Бизга маълумки хар битта хавфни бартараф қилиш уни бошқараётган 
рахбар ва ходимларга боғлик бўлади ва уни жиддий ўрганган холдагина 
амалга ошириш лозим, кўпгина холатларда ходимларнинг масулиятсизлиги 
туфайли хавф даражаси камайиши урнига ортиб кетиши кўзатилади бунинг 
олдини олиш учун хар битти рахбар ходимларни мунтазам назорат килиб 
бориши лозим .
Шу билан бирга қабул қилинган қарорларни керакли ходимларга аниқ ва ўз 
вақтида етиб боришини таминлаш ва назорат қилиш лозим. Бунда эса мавжуд 
ахборот хавфсизлиги тизими билан боғлик муаммолар ҳам юзага келиши 
мумкин ва бу хавф даражасини ортишига олиб келади.
Ахборот хавфсизлиги тизими – ахборот тизимларида маълумотлар 
хавфсизлигини таъминлайдиган ва хавфсизлик объектларида маълумот хавф-
хатарини 
минималлаштирадиган 
чора-тадбирлар 
ва 
воситалар 
жамланмасидир. 
Ахборот хавфсизлиги қуйидаги кўрсаткичлар бўйича баҳоланади (1991 
йилда Европа давлатлари томонидан қабул қилинган “Ахборот 
технологиялари хавфсизлигини баҳолаш мезонлари” мувофиқ): 
- махфийлик – ахборотни рухсатсиз фойдаланишдан ҳимоялаш; 
- бутунлик – ахборотни рухсатсиз ўзгартириш ёки бўзишдан ва АТ 
нинг дастурий техник воситаларини ҳимоялаш; 
- қулайлик – ахборотни рухсатсиз беркитишдан ҳимоялаш. 
Ахборот хавф-хатарини минималлаштириш умум эътироф этилган АТ 
кўрсаткичлари бўйича баҳоланади. 

---

69 
- долзарблик – ҳар қандай вақтда ҳам АТ ресурларининг ҳужжат ва 
маълумотларида объектнинг ҳолатини адекват ҳолатда кўрсатиш; 
- тўлиқ тақдим этиш – АТ ахборот ресурсларининг ҳужжат ва 
маълумотлари ёрдамида жараён, воқеа ва ҳодисаларни максимал 
даражада ёзишни таъминлаш; 
- ишончлилик – компьютер воситалари, ҳужжатлар ёки хабарлардаги 
маълумотларнинг улар тавсифлайдиган объектнинг ҳақиқий ҳолати 
билан мослиги; 
- ўз вақтида жўнатиш (қабул қилиш) – бошлиқлар ва хизматчиларни 
ўз вақтида маълумотга бўлган талабини қаноатлантириш; 
- қийматлилик 
– 
АТ 
маълумотларининг хусусияти 
бўлиб, 
маълумотларнинг корхонанинг турли соҳаларида фойдаланиш учун 
яроқлилиги. 
Ахборотларни ҳимоя қилиш тизимини ташкил этишда, ахборотларни 
ҳимоялаш воситалари ва ҳисоблаш ресурсларини оқилона тақсимлаш учун 
ҳимоялаш чора-тадбирларини табақалаштириш ёки фарқлаш зарур. 
Хар битта ташкилот ёки корхонанинг рахбари бошқарув жараёнини 
синчковлик билан назорат қилиб ва кузатиб бориши лозим ва шу билан
бирга зарур вазиятда оператив қарорлар қабул қилабилиши лозим , акс холда 
у тўсатдан ва кутилмаганда ўртага муаммо кўндаланг бўлиб қолганда уни 
тескорлик билан бартараф эта олмаслиги мумкин. 
Рискларни бошқаришда ташкилий ишлардаги йўл куйилган хато 
камчиликлар ҳам мавжуд унинг асосий сабаблари қуйидагилардир: 
-Ташкилотчиликнинг паст савияси,
-Лойиҳалаш ва режалаштиришдаги хатоликлар; 
-Ишларни мувофиклаштиришдаги хатоликлар; 
-Нотўғри таъминот стратегияси; 
-Кадрларни танлаш ва жой-жойига куйишдаги хатоликлар; 

---

70 
Ушбу йуқорида келтирилган рискларни бошқаришдаги камчилик ва 
муаммоли холатлари молиявий кўрсаткичларга ўз таъсирини кўрсатмасдан 
қолмаслигини қуйидаги жадвалда кўриб чиқишимиз мумкин. 
“Тошкент-Телеком” филиалида 2010 1ил давомида содир этилган ўғирликлар 
тўғрисида маълумот 2.3.1-расмда келтирилган. 
2.3.1-расм