Ўзбекистон алоқа ва ахборотлаштириш агентлиги тошкент ахборот технологиялари университети м. С. Сапаев У. Т. Алиев

Уч фазали икки тактли схема (Ларионов схемаси). Бунда трансформаторнинг иккиламчи чўлғамини юлдуз ёки учбурчак схемада улаш мумкин, лекин у кўпинча юлдуз схемада уланади, чунки бунда тўғриланган кучланишнинг ярмини олиш учун нолинчи нуқтадан фойдаланиш имконияти бор (5.10−расм).
Трансформатор чўлғамларининг ҳар бир фазаси бир диоднинг анодига ва иккинчи диоднинг катодига уланади. Учта диодлар (1, 3, 5) анодлари билан ўзаро умумий нуқтага уланади ва чиқишда (-) қутб бўладиган анод гуруҳини ташкил қилади, бошқа учта диодлар эса, чиқишда (+) қутб бўладиган катод гуруҳини ташкил қилади.

5.10−расм. Уч фазали икки тактли схема (Ларионов схемаси)

Анод гуруҳи катодида энг катта манфий потенциал бўлган диод, катод гуруҳи эса анодида энг катта мусбат потенциал бўлган диод очиқ бўлади. Исталган вақт моментида ток икки кетма–кет уланган диод, юклама қаршилиги ва икки фазалар чўлғамларидан оқиб ўтади.

Ҳар бир диодлар жуфтлиги даврнинг 1/6 қисмида ишлайди. Фазаларни қоплаш тартиби қайси вентиллар жуфтлигидан ток оқиб ўтишини аниқлайди. Агар бу тартибни ўзгартирилса, у ҳолда кетма–кет уланган вентиллар тартиби ўзгаради. Тўғриланган токнинг ҳар бир даврида трансформаторнинг ҳар бир фазаси орқали 1/3Т мобайнида мусбат қутбли иккита ток импульси (ҳар бир импульс Т/6 узунликда) ва ўша узунликдаги манфий қутбли иккита ток импульси оқиб ўтади (5.11−расм).

5.11−расм. Уч фазали икки тактли схеманинг вақт диаграммалари

Шундай қилиб, трансформаторнинг ҳар бир фазаси даврнинг 2Т/3 қисми мобайнида, ҳар бир диод эса даврнинг Т/3 қисми мобайнида ишлайди. Тўғрилагич чиқишидаги кучланиш (бу схема учун m=6) кучланишлар олтита тактларини тўғрилашда олинган оғмага, унинг қиймати эса бу фазалардаги диодларнинг очилиш даврларидаги икки фазалар орасидаги чизиқли кучланишнинг оний қийматига тенг бўлади.

Тўғриланган кучланишнинг ўзгармас ташкил этувчисининг қиймати қуйидагича аниқланади:

U₀=(m/p)· U₂·sin(p/m)=(6/p)·U₂· ·sin(p/6)=2,34·U₂ , (5.16)

Тўғриланган токнинг ўзгармас ташкил этувчисининг қиймати қуйидагича аниқланади:

I₀=1,22·I₂ , (5.17)

бу ерда, I₂ – трансформатор ҳар бир фазаси токининг таъсир этувчи қиймати.

Тўғриланган кучланиш ва ток пульсациясинининг частотаси ƒ_nт.к.ч.= 6ƒ_тар.
Ҳар бир диоддаги тескари кучланиш қуйидагича бўлади:

U_ТЕС=2,457·U₂, (5.18)