Ўзбекистон ахборот технологиялари ва коммуникацияларни ривожлантириш вазирлиги

2.3. Оптик алоқа линияларида узатилаётган товуш ахборот 
сигналларини ҳимоялашнинг техник-дастурий воситалари 

---

52 
Компьютер ва телекоммуникация тармоқларида ахборотни ҳимоялаш 
деб фойдаланувчиларни рухсатсиз тармоқ, элементлари ва заҳираларига 
эгалик қилишни ман этишдаги техник, дастурий ва криптографик усул ва 
воситалар, ҳамда ташкилий тадбирларга айтилади. 
Бевосита телекоммуникация каналларида ахборот хавфсизлигини 
таъминлаш усул ва воситаларини қуйидагича таснифлаш мумкин: 
Жадвал-2.1 
Юқорида келтирилган усулларни қуйидагича таърифлаш қабул 
қилинган. 
Тўсқинлик 
аппаратларга, маьлумот ташувчиларга ва бошқаларга 
киришга физикавий усуллар билан 
қаршилик кўрсатиш
деб айтилади. 
Эгаликни бошқариш 
— тизим заҳиралари билан ишлашни тартибга 
солиш усулидир. Ушбу усул қуйидаги функциялардан иборат: 
• тизимнинг ҳар бир объектини, элементини ндентификациялаш, 
масалан, фойдаланувчиларни; 
• идентификация бўйича объектни ёки субъектни хакикий, асл 
эканлигини аниқлаш; 
• ваколатларни текшириш, яъни танланган иш тартиби бўйича 
(регламент) хафга кунини, кунлик соатни, талаб қилинадиган заҳираларни 
қўллаш мумкинлигини текшириш; 
• қабул қилинган регламент бўйича ишлаш шароитларини яратиш ва 
ишлашга рухсат бериш; 
• ҳимояланган заҳираларга қилинган мурожаатларни кайд қилиш; 
Усуллар 
Тўсқин-
лик
Эгаликни 
бошқариш
Ниқоб-
лаш
Тартиб-
лаш
Мажбур-
лаш
Унда – 
моқ

---

53 
• рухсатсиз ҳаракатларга жавоб бериш, масалан, сигнал бериш, учириб 
қўйиш суровномани бажаришдан воз кечиш ва бошқалар. 
Ниқоблаш
– маълумотларни укиб олишни кийинлаштириш мақсадида 
уларни криптография оркали кодлаш.