Ўзбекистон 1985 – 1989 йилларда

1989 yildagi Farg‘ona fojiasi: sabab va oqibatlari

• Ikkinchi jahon urushi davrida SSSR rahbari I.V. Stalinning 1944 yil 14 noyabrdagi qaroriga ko‘ra, 120 000 nafar mesxeti turklari Gruziyaning janubi-g‘arbiy hududidagi tarixiy Mesxetiya va Javaxetiya viloyatlaridan O‘rta Osiyo va Qozog‘iston respublikalariga ko‘chirildi.
• Farg‘ona fojialari etnik va maishiy asosda (turli millat vakillarining restorandagi o‘zaro mushtlashuvi) bilan boshlagan bo‘lishiga qaramasdan, fojianing chuqur ildizlari Farg‘ona vodiysida yashayotgan aholining, eng avvalo, o‘zbeklarning og‘ir ijtimoiy-iqtisodiy ahvoli bilan bog‘liq edi.

1989 yil may oyida Quvasoy shahrida beboshligi bilan tanilgan Marat Zololiddinov (otasi – mesxeti turki; onasi – tatar) o‘z sheriklari bilan mahalliy aholi yoshlarini qattiq haqoratlab, o‘rtada urush chiqarib yurgan, ammo ularga nisbatan milisiya xodimlari hech qanday chora ko‘rmagan. Bu esa aholi noroziligini uyg‘otdi.

• 1989 yil may oyida Quvasoy shahrida beboshligi bilan tanilgan Marat Zololiddinov (otasi – mesxeti turki; onasi – tatar) o‘z sheriklari bilan mahalliy aholi yoshlarini qattiq haqoratlab, o‘rtada urush chiqarib yurgan, ammo ularga nisbatan milisiya xodimlari hech qanday chora ko‘rmagan. Bu esa aholi noroziligini uyg‘otdi.
• Quvasoy shahrida 23 va 24 may kunlarida avval kuzatilmagan ommaviy tartibsizliklar va to‘qnashuvlar ro‘y berdi.
• 1-5 iyun Toshloq voqealari.
• 6-9 iyun Qo‘qon fojeasi.

Toshloqdagi fojiali voqealar quyidagi oqibatlarga olib keldi:

• Toshloqdagi fojiali voqealar quyidagi oqibatlarga olib keldi:
• 5 iyunga qadar tumanda 16 nafar kishi (11 nafari mesxeti turki va 5 nafari o‘zbek), keyinroq yana 2 nafar kishi halok bo‘ldi; 46 kishi turli tan jarohatlari bilan shifoxonaga murojaat qilgan; 57 ta uy yondirildi va 121 ta uyga shikast yetkazildi; tuman xo‘jaligiga 0,5 mln rubl miqdorida zarar keltirildi.
• Markaz rahbariyatining O‘zbekistonga askar kiritishdan maqsadi Farg‘ona viloyatidagi fojianing oldini olish va to‘xtatish bo‘lmagan. Balki ular fojianing keng tarqalishidan manfaatdor bo‘lib, keyinchalik uni shafqatsiz usulda bostirish va mahalliy xalqlarni qo‘rquv va tobelikda ushlab turishdan iborat edi.