Zbekistan Respublikasining birinchi Prezidenti Islom Karimov

Namoyish kompleksi asosiy xonalarining o’zaro bog’liqlik sxemasi.

Kolosniklar panjara shaklidagi konstruksiya bo’lib, sahnaning bel qismida yoki undan ham 2-2,5 m quyiroqda osib qo’yiladi. Kolosniklar ustiga bloklar o’rnatilib, ularga dekorasiya pardalarini ko’tarib tushiruvchi ko’targich arqonlari osiladi. Sahnaning kolosniklargacha bo’lgan balandlik dekoratsiya pardalarini ko’rinmaydigan darajaga ko’tarishni taqozo etadi, shuning uchun u parda balandligidan 2 marta yoki portal tuynugi balandligidan 3 marta ortiq bo’lmog’i kerak.

Asosiy sahnadan tashqari spektakl dekoratsiyasini tez almashtirishga yordam beradigan yon va quyi sahnalar, kuluarlar va tryum (sahna osti) ham mavjud.

Sahna kuluarlarida harakatlanuvchi platformalar — furoplar joylashtirilib, spektaklning keyingi sahnasi uchun ularning usti hajmiy yuzasiga teng holda yoki uning yarmicha olinadi.

Sahna osti — tryum dekoratsiyani tez-tez almashtirib turish uchun, sahnada turli effekt hosil qilish uchun ishlatiladi, ammo uning yuzasi o’yin maydonchasi yuzasidan kam bo’lmasligi kerak. Tryumda sahna polini ha-rakatga keltiradigan mexanizm joylashtiriladi. Bunday mexanizmning eng oddiy va unversal turi bu — polga o’yib kiritilgan yoki ustiga o’rnatilgan aylanib harakatlanuvchi doira bo’lib, uning diametri (doiraning diametri sahnaning qaysi guruhga tegishligiga bog’liq) o’z ichiga ikki va undan ortiq sahna ko’rinishlarini bezaydigan hajmiy dekoratsiyalarni sig’dira olishi kerak.

Sahna ko’rinishlarini tez-tez o’zgartirib turish uchun asosiy sahnaga qo’shimcha ravishda sahna orqali — arerssenadan ham foydalanish mumkin. Arerssena shu bilan birga dekorasiyalarni yorituvchi vositalarni joy-lashtirish uchun xizmat qiladi.

Asosiy sahnaning to’rt tomonida (uch yon tomonida va quyida) joylashgan yordamchi sahnalar uning harakatchanligini yanada oshiradi hamda spektaklni sahnalashtirish uchun barcha imkoniyatlarni yaratib bera oladi.

Tomoshabin zali. Tomoshabin zali teatr binosining kompozitsion elementi hisoblanadi. Tomoshabin zali tomoshabinlarga ularning zalga kirish, joylashish, spektaklni tomosha qilish, so’ngra xavf-xatarsiz chiqib ketishiga eng qulay shart-sharoitlarni yaratib berishi zarur.

Sahna kompleksi asosiy xonalarining o’zaro bog’liqlik sxemasi.

Zal kompozitsiyasini tashkil etishdagi asosiy omil(faktor)lardan yana biri tomoshabin uchun oxirgi qatorning sahna qizil chizig’idan qay darajada uzoqligidir (qizil chiziqdan 25 m — drama, 32 m — opera, balet teatri uchun).

Tomoshabin zalining ikki turi mavjud - ko’p qavatli va amfiteatrli. Ko’p qavatli zal amfiteatrliga nisbatan spektaklni ancha yaqqol kuzatish imkoniyatini beradi (2 va 3-qavatlar sahna hajmini ko’z bilan kengroq qamrab olishga imkoniyat tug’diradi).