Ӛзбекистан Республикасы жоқары ҳәм орта арнаўлы билим министрлиги Қарақалпақ мәмлекетлик университети

 
Қадағалаў сораўлары 
1. Шийша шийки заты нелерден қуралған? 
2. Шийша қалай алынады?
3. Шийшаныӊ тийкарғы қәсийетлерин айтып бериӊ? 
4. Қандай шийша түрлерин билесиз? 
5. Қуйма шлак тас буйымлары түрлерин айтып бериӊ. 
6. Ситаллдыӊ дүзилиси ҳәм қәсийетлерин айтып бериӊ. 
5-МОДУЛ. МИНЕРАЛ БАЙЛАНЫСТЫРЫЎШЫ МАТЕРИАЛЛАРДЫҢ 
ТИЙКАРҒЫ ҚӘСИЙЕТЛЕРИ 
 
7-тема. Минерал байланыстырыўшы материаллар 
 
Таяныш сөзлер:
ҳаўада қатыўшы ҳәк, гипс, ганч, гидравликалық ҳәк, суйық шийша, 
портландцемент, шлаклы цемент, пуццоланлы цемент, сульфат орталығына шыдамлы 
цемент, тез ҳәм жүдә тез қатыўшы цементлер, гилтопырықлы цемент, ақ ҳәм реӊли 
цементлер, гидравликалық қосымшалар, қатыў процесси, коррозия, модификаторлар. 
 
Жоба: 
7.1 Улыўма мағлыўматлар 
7.2. Ҳаўада қатыўшы ҳәк 
7.3 Ҳәк байланыстырыўшысыныӊ тийкарғы қәсийетлери 
7.4 Магнезиал байланыстырыўшылар 
7.5 Суйық шийша ҳәм кислотабардош цемент 
 
7.1 Улыўма мағлыўматлар 
Минерал (органикалық емес) байланыстырыўшылар
 
порошок
 
тәризли болып, суў 
менен араластырылғанда пластик араласпа пайда болады ҳәм физикалық-химиялық 
процесслер нәтийжесинде жасалма тас тәризли материалға айланады. 
Минерал байланыстырыўшылар структурасы ҳәм
 
қатыў механизмине қарай ҳаўада 
қатыўшы ҳәм гидравликалық байланыстырыўшы түрлерине бӛлинеди. Ҳаўада қатыўшы 
байланыстырыўшылар
 
қатыў
 
процесси, беккемлигиниӊ ӛсиўи
 
тек
 
ҳаўада жүз береди. Ҳаўада 
қатыўшы 
байланыстырыўшыларға 
ҳаўада 
қатыўшы 
ҳәк, 
гипс, 
магнезиал 
байланыстырыўшылар, суйық шийша ҳәм басқалар киреди. 
Гидравликалық байланыстырыўшылар
 
қатыў процесси басланыўы ҳаўада жүз берип, 
суў ямаса жүдә ығал шараятда даўам етеди ҳәм беккемлиги артады. Гидравликалық 
байланыстырыўшылар қатарына гидравликалық ҳәк, романцемент, портландцемент ҳәм 
оныӊ түрлери, гилтопырықлы цемент, пуццоланлы ҳәм шлаклы портланцементлер, 
киришмайдиган ҳәм кеӊейиўши цемент ҳәм басқалар киреди. 

---

51 
Минерал байланыстырыўшылар қәсийетлерин жақсылаў ушын қурамына актив 
минерал қосымшалар-трепел, опока, диатомит, пемза, глиеж, вулкан туфи ҳәм күли ҳәмде 
тас кӛмир күли, шлаклар ҳәм басқалар қосылыўы мүмкин. 
Минерал байланыстырыўшылар тийкарында гербиш, тас териў ҳәм сыбаўшылық 
растворлары, бетон ҳәм темирбетон буйым ҳәм конструкциялар, армоцемент 
конструкциялар, автоклав буйымлар, желимлеўши ҳәм бояў композициялар ҳәм басқа 
ӛнимлер таярлаў мүмкин.