Ӛзбекистан Республикасы жоқары ҳәм орта арнаўлы билим министрлиги Қарақалпақ мәмлекетлик университети

34.4 Акустикалық материаллар 
Хозирги күнде шаҳар ҳәм басқа аҳоли яшайдиган орынларда шовқин дәрежеси артып 
бормоқда. Сершовқинлик инсон асаб системасини хаяжонланишига ҳәм касалланишига алып 
келеди. Шовқинларни инсон организмига зарарини кемейттириў тийкарғы социал 
мәселелардан есапланады. Инсон қулоғи арқалы 16-20000 Гц жийиликли даўысларни қабул 
қилади, 1500-3000 Гц жийиликли даўысларни болса хаяжонланиб сезгирлик билан эшитади. 
Ҳаўадағы шовқинлар 
тийкарынан шамолнинг түрли предметларга урилишидан пайда 
болады. Пайда болған шовқин имаратлар тўсиқ конструкцияларига урилиб, хона ишинде 
түрли частотадаги шовқинларни вужудга келтиради. Шовқин 
бөлмелер
даги дийўал 
қапламалары ҳәм басқа предметга ютилади ямаса қайтарилади. 
Тийкарғы материал 
қатлами 
Пардозлаш қатлами 
Асбест қатлами 
Сувоқ қатлами 
Сигментлар 
Сим 
Сувоқ 
Пардозлаш қатлами 

---

223 
Зарбий шовқинлар 
тўсиқ конструкцияларида тебраниш, титиретиў, зарб билан 
урилиш (күшли шамол тәсиринде) ҳәм шу сыяқлы факторлар тәсиринде пайда болады ҳәм 
тарқалади. 
Даўыс басыми дәрежеси 
шовқинларни рухсат етилген дәрежесини билдиради ҳәм 
“Қурылыс меъѐрлари ҳәм қағыйдалары” да (ҚМҚ) белгиленеди. Даўыс басыми түрли 
частоталарда децибелларда (дБ) ӛлшенеди.ҚМҚ да рухсат етилген шовқин дәрежеси 
тӛмендегише: одамлар гаплашиши зәрүр болған ислеп шығарыў 
бөлмелер
ида 80-85 дБ, 
админстративлик имаратларда 38-71 дБ, касалхона ҳәм дам алыў уйларида 13-51 дБ. 
Қурылыс материаллары ҳәм буйымлары акустикалық қәсийетлери даўыс ютиш 
коэффициентининг орташа арифметик муғдары билан ифодаланади (14.1-кесте). 
Даўыс 
жутыўшы
материаллар структурасы жағынан тӛмендегише болады: геўек-тола 
тәризли (минерал пахта, шийша пахта), геўек-ячейкалы (ячейкалы бетон, перлит), геўек-
губка тәризли (кӛбикпласт, резина, каучук).