Ӛзбекистан Республикасы жоқары ҳәм орта арнаўлы билим министрлиги Қарақалпақ мәмлекетлик университети

20.2 Фундамент ушын плиталар ҳәм панеллер 
Фундамент ушын плиталар. 
Бундай плиталар гипс қамырынан таярланған гипсли ҳәм 
толтырғышлар қосылған гипс араласпасы ҳәм гипсбетоннан таярланған болады. Гипс 
плиталар орташа тығызлығы араласпа қурамы ҳәм тығызластырыў усылына байланыслы 
болады ҳәм орташа 1100-1300 кг

м
3
ты қурайды. 
Гипс плиталары 800х400 ҳәм 1500х400 мм (гипсқамыслы) ӛлшемлерде, қалыӊлығы 80-
100 мм болады. Қысылыўдағы беккемлиги 3-4 МПа, ығаллығы массасы бойынша кӛби менен 
8% ти қурайды. 
Гипс плиталар ислеп шығарыў тӛмендеги басқышларды ӛз ишине алады: гипс, 
толтырғышлар, суў, қатыўды әстелестириўши (ямаса тезлестириўши) қосымшалар ҳәм 
пластификаторларды дозировкалаў; гипсараласпасы қарығышда араласпа таярлаў; буйымды 
қәлиплеў ҳәм кептириў. Гипс плиталар қуйма, титиретиў ҳәм пресслеў сыяқлы 
тығызластырыў усылларында қәлипленеди. Пердедийўал ушын гипс плиталарды карусел 
машинада ислеп шығарыў технологиялық схемасы (20.1-сүўретте) берилген. 
20.1-сҥўрет. Карусел машинада пердедийўал плиталар ислеп шығарыў технологиялық 
схемасы 
1-элеватор; 2-гипс ушын бункер; 3-араластырғыш шнек; 4-кепек ушын бункер;
5-қатыўды тезлетиўши ушын бункер; 6-гипсқарығыш; 7-суў ысытқыш; 8-карусел машина; 9-
ленталы транспортер; 10-плита салынған вагонетка; 11-туннелли кептиргиш. 
Гипс ҳәм кепек (ямаса басқа толтырғышлар) ковшлы элеватор жәрдеминде бункерлерге 
салынады, соӊ дозаланып, араластырғыш шнекке түсириледи, араласпа шнекде араласқаннан 

---

138 
кейин, гипс араласпасы қарығышқа жибериледи, ол жерде араласпа суў менен жақсылап бир 
тегис араластырылады. 
Таярланған араласпа карусел машинаға жайластырылған қәлиплердиң босына 
қуйылады, стол бир позицияға бурылады ҳәм кейинги бос қәлипке араласпа қуйылады, 
буйымлар қәлиплерде қатырылады. Қәлиплерден алынған плиталар арнаўлы механизм 
жәрдеминде транспортерға ийтерип түсириледи ҳәм буйым алынған вагонеткалар туннелли 
кептиргишке жибериледи. 
Гипс плиталары кассета технологиясында да таярланыўы мүмкин. Бул усылда 
таярланған гипс-қырынды (кепек) араласпасы 20 (24) секциядан ибарат кассета қәлиплерине 
қуйылады, буйым қатқаннан кейин қәлиптен шешиледи ҳәм беккемлигин асырыў 
мақсетинде туннелли кептиргишке (печке) жиберилиўи мүмкин. 
Фундамент плиталары жәмийетлик ҳәм санаат имаратларында жүк қойылатуғын 
пардедийўаллар қурылысында ислетиледи.