Ózbekistan respublikasi awil xojaliği ministrligi b. Yo. Toxtaev, E. T. Ахmеdоv, V. T. Qaysarov DÁrilik ósimlikler introdukciyasi

Introdukcentlerdiń kóbeyiw usılları.
a) Tábiy túrde tuqımınan tikleniw. Ósimliktiń klimatlasıwın nátiyjeli ámelge asırıwdıń tiykarǵı faktorlarınan biri, olardı jańa sharayatta tábiy túrde tuqımınan qayta kóbeyiwi bolıp tabıladı. Baqlawlar dawamında ósimliktiń tábiy túrde tuqımınan kóbeyiwi de úyrenildi. Jawıngershilik muǵdarınıń salıstırmalı joqarı bolıwı nátiyjesinde botanika baǵı maydanında kók- shóptıń tábiy túrde rawajlanǵanlıǵı jazıldı. Tábiy túrde tuqımınan tikleniw, jánlik tárepinen jeyilgen miywelerden qalǵan tuqımlardan kógerip chiǵıp, ana ósimlikten 10 -15 sm ge shekem uzoqliq aralıǵın daǵı jumsaq topıraqlarda jaylasqan. Kók-shóptıń kórinisinnen nárenjan, jaqsı rawajlanbaǵan bolıp, vegetaciya aqırına kelip uzınlıǵı 4. 0 sm, eni 2. 3 sm li 1 haqiyqiy japıraqqa iye boldi. Túbirdiń jerge 8. 0 sm ge shekem shunqırlasıwıi aniqlandi. Bul kók-shóp vegetaciyasınıń aqırına shekem tóliq rawajlanadı hám saqlanadi. Intradukciya sharayatında bul ósimliktiń tábiy halda sharayatta tikleniwi, óz gezeginde onıń ómirlik ekenliginen dárek beredi b) Tábiy túrde tikleniwi. Ilimiy izertlewler dawamında Turkmen mandragorasiniń tábiy halda vegetativ qayta tikleniwi de belgili boldi. Bunıń mánisi, úlken jas daǵı ósimliklerde kraxmal saqlawshı hám kaudeksli organlardıń izbe-iz shirip óz iskerligin jóǵalta baslaǵanlıǵı, bunıń ornına bolsa olarda jas jańa organlardıń payda bolıwı menen gúzetiledi. Usınıń menen bir qatarda, ayrım sırtqı faktorlardan zálellengen kraxmal saqlawshi shólkemlerinde jańa top japıraqlardıń payda bolıwı gúzetildi.

Sonıń menen birge, jas ósimliklerde hám tábiy tikleniw ózgesheligi kórsetilip, topıraqqa tereń kómilip qalǵan ósimliklerde birden jer ostqi paqal kaudekslerniń qósimsha bóy kótergenligi hám jer maydan qabatına jaqın bolǵan paqallarda bolsa ósiw tómen bolip, olardıń jer maydan qabatınnan belgili bir teń salmaqlılıqta saqlanııwı aniqlandı. Turkpen mandragorasi tábiy tikleniw procesi menen jasarıw ózgesheligine iye esaplanadı. Ósimlik zıyanlanıwı menen, olarda úzliksiz tábiy tikleniw procesi ámelge asadı.