Ózbekistan respublikasi awil xojaliği ministrligi b. Yo. Toxtaev, E. T. Ахmеdоv, V. T. Qaysarov DÁrilik ósimlikler introdukciyasi

Ekologiyaliq introdukciya
Invazion (invaziv) túrler. Shet el xalıqlardıń invaziv túrleri átirap-ortalıqqa, ekonomikaǵa yamasa insan salamatlıǵı yamasa ziyan jetkiziwi múmkin bolǵan jergilikli bolmaǵan organizmler bolıp tabıladı [15].
Invaziv ekzotik kesellikler. Kiritilgen túrler arasında tekǵana haywanlar hám ósimlikler, bálki hár qıylı mikroorganizmlar-viruslar, bakteriyalar hám zammarrıqlar, sonday-aq patogenler de bar. Variola Virusınıń Amerika kontinentine eń keń tarqalǵan tarqalıwı Kolumbiya almasinuwi dep atalatuǵın birinshi konkistadorlar menen birgelikte evropaliqlar olardı kórmesten aldın da pútkil hind tsivilizatsiyalari joq etildi.
XX-XXI asirde kashtannin’ endotiy saratonini keltirip shıǵaratuǵın Endothia parasitica hám Ceratocystis ulmi, sıyaqlı zammarrıqlardıń tarqalıwı sezilerli qáwip tuwdıradı. Sonıń menen birge, COVID-19 di da usılar qatarina kiritiwi múmkin.
Sonday etip, joqarıda keltirilgen maǵlıwmatlardan kelip shıqqan halda introduktsiyani shártli túrde tómendegishe tiykarlaw múmkin:
1. Shet-el, xalıq hám jergilikli floraǵa tiyisli dárilik ósimlik túrleriniń tábiyiy sharayatları hám tarqalıw areallarin úyreniw hám de olardı biologiyalıq hám ekologiyalıq qásiyetlerin tiykarlaw. (Bunda, perspektivalı dárilik ósimlik túrleri tańlap alınadı hám olardı tábiyiy sharayattaǵı bioekologiyaliq qásiyetleri hám introduktsiya punktindegi ıqlım hám topıraq faktorları analiz hám sintez etiledi. Mısalı, dárilik romashka ).
2. Introduktsiya usılubların (usılların ) islep shıǵıw. (Bunda, maqset hám wazıypalardan kelip shıqqan halda usıllar saylanadı. Mısalı, Gruppa kompleks yamasa eko-introduktsion analiz).
3. Shet el, florasına tiyisli hám joǵalıp hám de azayıp ketip atırǵan jergilikli perspektivalı dárilik ósimlik túrlerin jańa sharayatlarǵa introduktsiya qılıw, kóbeytiw hám olardı materiallıq halda jetistiriw. (Bunda, respublika yamasa jáhán kóleminde zárúrli strategiyalıq áhmiyetke iye bolǵan dárilik ósimlikler introduktsiya etiledi, uyreniledi hám sanaat plantatsiyalari jaratiladi. Mısalı, shafran-jeńison).
4. Ózbekstan florasına tiyisli, joǵalıp hám azayıp baratırǵan dárilik ósimliklerdi tábiyiy sharayatlarǵa (reintroduktsiya) qaytarıw hám tábiyiy populyatsiyani qayta tiklew. (Bunda, azayıp hám joǵalıp baratırǵan dárilik ósimlikler introduktsiya sharayatında kóbeytiriledi hám tábiyiy teń salmaqlılıqtı qayta tiklew ushın tábiyatqa qaytarıladı ).